Γράφει ο Γιώργος Μεσσάρης
ΜΕΡΟΣ Α
Από πού να αρχίσει κανείς και πού να τελειώσει την αναφορά του σε μια χώρα που δεν έχει αρχή και τέλος. Πώς μέσα στον περιορισμένο χώρο ενός ρεπορτάζ να δώσεις τις πραγματικές διαστάσεις μιας χώρας που αρχίζει από τον Ειρηνικό, δίπλα από την Αλάσκα, και τελειώνει στη Μαύρη Θάλασσα και στον Κόλπο της Φιλανδίας. Και αν η απεραντοσύνη της Ρωσίας είναι δύσκολο να «χωρέσει» σε μια περιγραφή, η πολιτισμική της παράδοση και δημιουργία είναι σχεδόν αδύνατον να καταγραφούν!
Έχω επισκεφθεί τη Ρωσία πολλές φορές αλλά το τελευταίο ταξίδι είχε «υποφερτή» διάρκεια και πέραν από τη Μόσχα, από όπου κατάγεται η γυναίκα μου, είχα την ευκαιρία να κάνω μερικά ταξίδια στο εσωτερικό της χώρας με αποκορύφωμα την επίσκεψη στη ΜΟΝΑΔΙΚΗ Αγία Πετρούπολη!
Η ΜΟΣΧΑ
Η πρωτεύουσα της Ρωσίας είναι μια γιγαντούπολη. Επίσημα στοιχεία αναφέρουν ότι ο πληθυσμός της είναι γύρω 11 εκατομμύρια. Οι περισσότεροι όμως μοσχοβίτες, τον ανεβάζουν στα 15 ακόμα και στα 18 εκατομμύρια συμπεριλαμβάνοντας τους τουρίστες αλλά και τους εργαζόμενους που ζουν σε παραπλήσιες πόλεις-δορυφόρους και που κάθε μέρα ταξιδεύουν στη Μόσχα.
Η πρωτεύουσα της Ρωσίας, όπου ζουν και 6 περίπου χιλιάδες Έλληνες, έχει πολλά αξιοθέατα και αξιοθαύμαστα, αλλά αν κάτι σε αφήνει πραγματικά άναυδο σε αυτή την πόλη είναι η έκτασή της! Απλώνεται σε μια απέραντη πεδιάδα που στη μέση της έχει ένα λοφίσκο, ύψους 80-90 μέτρων τον οποίο οι μοσχοβίτες αποκαλούν κατ’ ευφημισμό… «βουνό»! Το όνομα του λόφου Βορομπιόβι Γκόρε.
Κτισμένη στις όχθες του ποταμού Μόσχοβα, παραπόταμου του Βόλγα, είναι το μεγαλύτερο διοικητικό, βιομηχανικό, πολιτισμικό και συγκοινωνιακό κέντρο της χώρας.
Για την ιστορία αναφέρω ότι το όνομα της πόλης προέρχεται από τον ποταμό Μόσχοβα ενώ η πρώτη ιστορική αναφορά στην πόλη πηγαίνει πίσω στα 1147 μΧ.
Η Μόσχα έχει δεχθεί, στο διάβα των αιώνων, πολλές επιθέσεις-πολιορκίες και δεν είναι λίγες οι φορές που καταστράφηκε ολοσχερώς ή υπέστη φοβερές καταστροφές στη διάρκεια πολεμικών
Οι δεσμοί της Μόσχας, και γενικά ολόκληρης της Ρωσίας, με το Βυζάντιο είναι δεδομένοι. Έτσι δικαιολογείται και το γεγονός ότι ο θυρεός της Ρωσίας είναι ο βυζαντινός δικέφαλος αετός ενώ το έμβλημα της Μόσχας είναι ο έφιππος Άγιος Γεώργιος.συγκρούσεων ενώ άλλες πάλι φορές, επειδή τα σπίτια ήταν παλιά ξύλινα, ξεσπούσαν πυρκαγιές που κατέστρεφαν σχεδόν ολοσχερώς την πόλη. Οι δυο πιο πρόσφατες μεγάλες καταστροφές της Μόσχας έγιναν το 1812, όταν ο στρατηγός Μιχαήλ Κουτούζωφ υποχωρώντας έδωσε εντολή να καεί για να μη μπορέσει να βρει καταφύγιο και εφόδια η στρατιά του Ναπολέοντα, και το 1941 όταν βομβαρδίστηκε ανηλεώς από τους Γερμανούς.
Πολιτισμικά η Μόσχα είναι ένας πραγματικός παράδεισος. Εκατοντάδες θέατρα, με κορωνίδα το Μπολσόϊ, μουσεία, βιβλιοθήκες, με πιο γνωστή τη Βιβλιοθήκη Λένιν, πανεπιστήμια, με πιο ξακουστό το Λομονόσωφ, γκαλερί, τεράστια κινηματογραφικά και τηλεοπτικά στούντιο με σημαντικές παραγωγές που διακρίνονται για την αισθητική τους.
Αξίζει να σταθώ λίγο στο Μπολσόϊ που πρόσφατα ανακαινίστηκε με κόστος αρκετών εκατοντάδων εκατομμυρίων ευρώ! Πρόκειται πραγματικά για ένα πανέμορφο κτίριο, με έντονα ελληνικά διακοσμητικά στοιχεία, και υπερσύχρονο εξοπλισμό. Επιβλητικό εξωτερικά, κομψοτέχνημα διακόσμησης εσωτερικά! Εκεί μέσα, γενιές ολόκληρες έχουν παρακολουθήσει συγκλονιστικές παραγωγές. Δεν είναι εξάλλου τυχαίο το γεγονός ότι το θέατρο αυτό έχει δώσει το όνομά του στα περίφημα Μπαλέτα Μπολσόϊ.
Πέραν από την Κόκκινη Πλατεία και το Κρεμλίνο, που είχα επισκεφθεί για πολλοστή φορά, περιδιάβηκα δύο άλλες περιοχές της πόλης. Το περίφημο Αρμπάτ και το Βερνισάζ που αποκαλείται και «Πόλη των Τεχνών».
Το Αρμπάτ είναι ένας πολύ μεγάλος πεζόδρομος στις πλευρές του οποίου υπάρχουν αμέτρητα καταστήματα με ρωσικά και σοβιετικά ενθύμια, έργα τέχνης, αντίκες, γούνες της Σιβηρίας και ότι άλλο σχετικό μπορεί να φανταστεί κανείς. Στη μέση του δρόμου υπάρχουν εκθέσεις ζωγράφων και άλλων καλλιτεχνών. Κάτι παρόμοιο είναι και το Βερνισάζ μόνο που αυτό μοιάζει με μικρή πόλη γεμάτη καντούνια και εκατοντάδες κιόσκια! Η μόνη ίσως βασική διαφορά ανάμεσα στα δύο είναι ότι στο δεύτερο οι τιμές είναι αισθητά φθηνότερες.
Ο ΠΟΤΑΜΟΣ ΜΟΣΧΟΒΑ
Ο ποταμός Μόσχοβα διασχίζει τη ρωσική πρωτεύουσα και της προσδίδει μια μαγική μεγαλοπρέπεια. Αριστερά και δεξιά και στο μεγαλύτερο μήκος του Μόσχοβα υπάρχουν επιβλητικά κτίρια, μεγαλοπρεπή μνημεία, πανέμορφες εκκλησίες και απερίγραπτου κάλλους καταπράσινα πάρκα.
Φιλοξενούμενοι ενός ζευγαριού Ρώσων φίλων, διασχίσαμε με πλωτό εστιατόριο ένα μεγάλο μέρος του ποταμού, απολαμβάνοντας ένα υπέροχο δείπνο αλλά και την απερίγραπτη θέα της νυκτερινής Μόσχας. Όσο για τις τιμές του πλωτού εστιατόριου, τσουχτερότατες! Αστειευόμενος ο φίλος Γιούρι, ρώτησε το σερβιτόρο όταν μας έφερε το λογαριασμό: «Με συγχωρείς, το νούμερο δίπλα από το μπουκάλι το κρασί είναι η τιμή του ή αριθμός… τηλεφώνου;»!
ΟΙ ΑΔΕΛΦΟΙ ΛΕΙΧΟΥΔΗ
Λίγα μόλις μέτρα από την Κόκκινη Πλατεία υπάρχει το άγαλμα των μοναχών αδελφών Ιωαννίκιου και Σωφρόνιου Λειχούδη που είχαν γεννηθεί στο Ληξούρι της Κεφαλονιάς, ο πρώτος το 1633 και ο δεύτερος το 1651. Οι δύο αδελφοί αφού σπούδασαν στην Ιταλία, επέστρεψαν στην Κεφαλονιά και αργότερα δίδαξαν σε διάφορες πόλεις της Ελλάδας πριν φθάσουν μετά από πάμπολλες περιπέτειες και ταλαιπωρίες στη Μόσχα στις 5 Μαρτίου του 1685 όπου ίδρυσαν τη Σλαβο-Γρέκο-Λατινική Ακαδημία, δηλαδή ένα ρωσικό πανεπιστήμιο ελληνικής κατεύθυνσης. Οι δύο λόγιοι αδελφοί συνέβαλαν τα μέγιστα στην ρωσική παιδεία και ορθοδοξία, ενώ σημαντικότατο είναι το συγγραφικό τους έργο. Να σημειωθεί ότι κατά διαστήματα είχαν πέσει σε δυσμένεια των διαφόρων πολιτικών και θρησκευτικών αρχών και είχαν υποστεί διωγμούς. Στο τέλος, όμως, το τεράστιο έργο τους αναγνωρίστηκε και τιμήθηκαν ανάλογα. Ο Ιωαννίκιος πέθανε το 1717 και ενταφιάστηκε κοντά στην Ακαδημία. Ο Σωφρόνιος πέθανε 13 χρόνια αργότερα και ο ενταφιασμός του έγινε στη Μονή Ναβοσπάσκι.
ΟΜΟΙΟΤΗΤΕΣ
Θα πρέπει ακόμα να προσθέσω ότι έχουν μια βαθειά εκτίμηση προς τον ελληνικό λαό, άλλοτε δικαιολογημένη και άλλοτε – πρέπει να ομολογήσω – αδικαιολόγητη. Άκουσα έναν κύριο σε διπλανό τραπέζι εστιατορίου που έλεγε στην κυρία που καθόταν δίπλα του: «Τι θέλεις να μου πεις ότι η κατάσταση είναι τόσο σοβαρή που χρειάζεται Έλληνας γιατρός;»! Οι Ρώσοι επίσης συχνά λένε «η Ελλάδα έχει τα πάντα»! Προφανώς πρόκειται για αναφορά στην… αρχαία Ελλάδα.Η ψυχοσύνθεση και γενικά οι συμπεριφορές του ρωσικού και του ελληνικού λαού έχουν πολλές ομοιότητες. Οι Ρώσοι γενικά είναι ανοικτοί χαρακτήρες, φωνακλάδες και γλεντζέδες όπως οι Έλληνες. Είναι ακόμα γαλαντόμοι και ζουν για να απολαύσουν τη ζωή. Δουλεύουν, οι περισσότεροι σκληρά, για να ζήσουν και δεν ζουν για να δουλεύουν. Διακρίνονται για τη θρησκευτικότητα τους και την ευγενική τους συμπεριφορά. Ακόμα οδηγούν ριψοκίνδυνα – όπως οι Έλληνες – αλλά σέβονται τους πεζούς που διασχίζουν, πάνω στις διαβάσεις, τους τεράστιους δρόμους των μεγαλουπόλεων, συμπεριφορά άγνωστη για τον Έλληνα οδηγό.
ΤΟ ΜΕΤΡΟ
Το Μετρό της Μόσχας – στο οποίο απασχολούνται 38.000 άτομα – είναι το δεύτερο στον κόσμο σε ότι αφορά την κίνηση επιβατών, μετά το Μετρό του Τόκιο. Κάθε μέρα, κατά μέσο όρο, το χρησιμοποιούν πάνω από 7 εκατομμύρια επιβάτες, ενώ το ρεκόρ είναι 9 περίπου εκατομμύρια. Διαθέτει 12 γραμμές που τέμνονται σχηματίζοντας ένα είδος μαργαρίτας ενώ όλες συνδέονται με ένα δακτύλιο. Το συνολικό μήκος των γραμμών είναι 306 χιλιόμετρα και ο αριθμός των σταθμών ανέρχεται σε 185. Η συντριπτική πλειοψηφία των σταθμών είναι υπόγειοι και ο βαθύτερος βρίσκεται 84 μέτρα κάτω από την επιφάνεια της γης. Όπως γίνεται αντιληπτό για να εξυπηρετηθεί το επιβατικό κοινό χρειάζονται κυλιόμενες σκάλες. Αμέτρητες κυλιόμενες σκάλες, που το συνολικό τους μήκος ξεπερνά τα 67 χιλιόμετρα, όσο δηλαδή η απόσταση Αθήνα-Κόρινθος! Η μεγαλύτερη κυλιόμενη σκάλα έχει μήκος 124 μέτρα.
Το Μετρό της Μόσχας άρχισε να λειτουργεί στα μέσα της δεκαετίας του 1930 με συνολικά 13 σταθμούς και μήκος γραμμών μόλις 11 χιλιομέτρων.
Το δαιδαλώδες αυτό αστικό σιδηροδρομικό δίκτυο δεν διαθέτει πίνακα δρομολογίων γιατί απλούστατα κάθε 30 με 40 περίπου δευτερόλεπτα περνά ένα τρένο από κάθε σταθμό!
Εκείνο, όμως, που εντυπωσιάζει περισσότερο τον επισκέπτη είναι η διακόσμηση των σταθμών ιδίως των κεντρικών! Πρόκειται, χωρίς υπερβολή, για ένα «ρεσιτάλ» μάρμαρου, πολυελαίων και χρωμάτων.
Μια μέρα βγαίνοντας από ένα σταθμό του Μετρό, μέσα στα μιλιούνια των επιβατών άκουσα βροντερές ελληνικές φωνές. Ο επικεφαλής της ομάδας Ελλήνων έκανε καταγραφή «κεφαλών». Όπως μου είπαν ήταν η Βυζαντινή Χορωδία Θεσσαλονίκης που βρισκόταν στη Μόσχα για μια σειρά εμφανίσεων.
ΤΟ ΚΕΝΤΡΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΜΟΣΧΑΣ
Πριν μερικά χρόνια ιδρύθηκε στη Μόσχα το Κέντρο Ελληνικού Πολιτισμού. Ιδρύτρια και ψυχή του Κέντρου η Δρ Δώρα Γιαννίτση.
Το Κέντρο αναπτύσσει αξιόλογη πολιτιστική και επιμορφωτική δράση. Στα διάφορα τμήματά του διδάσκονται την ελληνική γλώσσα εκατοντάδες Ρώσοι.
Στο δικτυότοπο του Κέντρου αναφέρεται μεταξύ άλλων: «…Αυτή τη στιγμή διανύουμε μία νέα σελίδα στην ιστορία του ελληνισμού στη Ρωσία. Η σταθεροποίηση της κοινωνικο-πολιτικής και οικονομικής κατάστασης στη Ρωσία, η ενίσχυση της ελληνικής κοινότητας, το ολοένα και περισσότερο αυξανόμενο ενδιαφέρον απέναντι στον ελληνικό πολιτισμό, την ελληνική ιστορία και την ελληνική γλώσσα εκ μέρους τόσο εκπροσώπων της ομογένειας όσο και φιλελλήνων, δημιουργούν προϋποθέσεις και επιβάλλουν την αναγκαιότητα νέας ώθησης και νέου παλμού στην ανάπτυξη των ελληνορωσικών σχέσεων και του Ελληνισμού στη Ρωσία, κάτι που αποτελεί και προορισμό του Κέντρου Ελληνικού Πολιτισμού».
ΠΟΙΟΣ ΕΙΝΑΙ Ο ΓΙΩΡΓΟΣ ΜΕΣΣΑΡΗΣ
Γεννήθηκε στην Κεφαλλονιά στις 29-8-1947 και είναι έγγαμος με ένα παιδί.
Σπουδές: Μετά το γυμνάσιο έκανε τριετείς σπουδές στη Σχολή Ναυπηγών Πειραιώς (ολοκληρώθηκαν το 1967). Πτυχία Lower και Proficiency in English (Michigan University, 1968 και 1970). Δίπλωμα Προγραμματιστή Η/Υ (Hemingway Robertson Institute, Sydney, 1971), Δίπλωμα Αναλυτή Συστημάτων (ICS, Sydney, 1973). Οικονομικές σπουδές (ολοκληρωμένες κατά 75%, UNISA, 1978-1982). Έχει πάρει πιστοποιητικά επιτυχούς παρακολούθησης και ολοκλήρωσης πολλών επιμορφωτικών σεμιναρίων και σειρών μαθημάτων στην Κρατική Σχολή Ραδιοφωνίας, Τηλεόρασης και Κινηματογράφου Αυστραλίας. Επίσης πιστοποιητικά συνεχούς επιμόρφωσης που διοργανώνει το Δεύτερο Ραδιοτηλεοπτικό Δίκτυο Αυστραλίας SBS.
Επαγγελματική καριέρα: Μετά την απόλυσή του από το Πολεμικό Ναυτικό και από την πρώτη ημέρα άφιξής του στην Αυστραλία (26-1-1970) συνεχής (μερική στην αρχή – λόγω σπουδών – και πλήρης στη συνέχεια) απασχόληση στα παροικιακά (έντυπα και ηλεκτρονικά) μέσα ενημέρωσης. Τα τρία πρώτα χρόνια σαν δημοσιογράφος και στη συνέχεια ως αρχισυντάκτης στις εφημερίδες Νέα Πατρίδα, Ελληνικός Κήρυκας, Ο Κόσμος και το περιοδικό Ελληνίς. Επίσης συνεργάτης επί 30 χρόνια των εφημερίδων Νέος Κόσμος και Νέα Ελλάδα. Εχουν δημοσιευθεί πάνω από 6.000 ενυπόγραφα άρθρα και συνεργασίες μου.
Έχει επιμεληθεί και παρουσιάσει εκατοντάδες ραδιοφωνικά προγράμματα (κυρίως ντοκιμαντέρ) στους σταθμούς 2SER-FM, Symban, 2ΕΑ (Κρατικός Ραδιοφωνικός Σταθμός) του Σίδνεϊ. Από το 2000 και για δέκα χρόνια μόνιμος εκφωνητής και παραγωγός ραδιοφωνικών εκπομπών στον Κρατικό Ραδιοτηλεοπτικό Δίκτυο SBS. Ανταποκριτής του Ραδιοφωνικού Δικτύου 2ΜΜ (Σίδνεϊ) την περίοδο 2010-2011 ενώ εξακολουθεί να είναι ανταποκριτής των εφημερίδων Νέος Κόσμος (Μελβούρνη) και Ο Κόσμος (Σίδνεϊ). Κατά την 40ετή και πλέον ενασχόλησή του στα ΜΜΕ είχε την επιμέλεια κειμένων τηλεοπτικών εκπομπών και εκατοντάδων ραδιοφωνικών και τηλεοπτικών διαφημίσεων με συμμετοχή σε πολλές απ’ αυτές καθώς και την επιμέλεια παραγωγής και παρουσίασης τηλεοπτικών ιστορικών (κυρίως) ντοκιμαντέρ. ΄Εχει εμφανισθεί – σαν φιλοξενούμενος – σε αμέτρητες ραδιοφωνικές και τηλεοπτικές εκπομπές στην Αυστραλία, ΗΠΑ, Ελλάδα και Κύπρο.
Είναι μέλος της Ένωσης Συντακτών και Ένωσης Ραδιοεκφωνητών Αυστραλίας και της ΕΛΟΜΜΕ.
Επί σειρά ετών είχε, παράλληλα με τις παραπάνω δραστηριότητες, την επιμέλεια εκδόσεων βιβλίων στην ελληνική και αγγλική γλώσσα.
Εθελοντική εργασία: 1978-1981: Μέλος της Πολιτειακής Πολυπολιτισμικής Επιτροπής Ραδιοφωνίας/Τηλεόρασης (SEBAC), διορισμένος από την ομοσπονδιακή κυβέρνηση Αυστραλίας. 1979-1981: Μέλος του διοικητικού συμβουλίου του Ημερήσιου Κολλεγίου του Αγίου Σπυρίδωνος, Kingsford, Sydney. 1982-1985: Πρόεδρος του Ημερήσιου Κολλεγίου του Αγίου Σπυρίδωνος, Kingsford, Sydney. 1986-……: Μέλος σε πολλές οργανώσεις φιλανθρωπικού κυρίως χαρακτήρα.
