Πόλεμος ήταν…
Του Αντώνη Λιοναράκη*
“Μου είναι δύσκολο να σκεφθώ ότι ήρθες κάποια στιγμή πάνω στη γη και εκπλήρωσες ένα χρέος που δεν σου αναλογούσε. Η μοίρα σου, μαζί και η μοίρα πολλών άλλων, ήταν να ζήσεις και να καταγράψεις στις προσωπικές εμπειρίες τα στοιχεία ενός πολέμου που δεν άξιζε σε κανέναν.
Διότι ο πόλεμος δεν ήταν μόνο στα πεδία των μαχών, ούτε στις ερήμους της Αιγύπτου και της Παλαιστίνης. Πόλεμος ήταν και η αναζήτηση τροφής, η αγωνία του θανάτου και του φόβου, η θλίψη των χωρισμών των περισσοτέρων ανθρώπων. Πόλεμος ήταν ο σπαραγμός του γονιού για το παιδί του, η απελπισία της γυναίκας για τον άντρα της που τον έβλεπε να φεύγει χωρίς να ξέρει ποτέ αν θα επιστρέψει. Όλες οι αγκαλιές που χάθηκαν στην πορεία, αυτές ήταν ο πόλεμος. Τα φιλιά που δεν δόθηκαν ποτέ στην αγαπημένη και δεν πρόλαβαν να τα νιώσουν παιδιά δεκαοκτώ, δεκαεννέα, είκοσι χρονών. Πόλεμος ήταν και το χαραγμένο πρόσωπο του Σέρβου αγρότη που άφηνε τα δάκρυά του να τρέξουν ελεύθερα στην όψη των γερμανικών εισβολέων και ακόμα το σπαρακτικό κλάμα της νεαρής γυναίκας που έβλεπε για τελευταία φορά τα πρόσωπα των γέρων γονιών της πίσω από το μικροσκοπικό παραθυράκι του τραίνου, καθώς έπαιρναν το δρόμο για τα στρατόπεδα συγκέντρωσης και εργασίας της Γερμανίας. Πόλεμος ήταν και η καθημερινή αγωνία των φαντάρων και αξιωματικών, τα βλέμματα και τα δάκρυα των Εβραίων, των κρατουμένων των φυλακών που κάθε πρωί τα χαράματα περίμεναν ν’ ακούσουν το όνομά τους για να οδηγηθούν στο εκτελεστικό απόσπασμα ή στην καλύτερη περίπτωση σ’ άλλους τόπους εξόντωσής τους.
Όλα αυτά και πολλά άλλα που «διαφεύγουν» από τα βιβλία της ιστορίας είναι πόλεμος. Αυτά δεν θα τα διαβάσει κανείς στα βιβλία της ιστορίας ούτε στις ειδήσεις των πολεμικών ανταποκρίσεων. Στα βιβλία της ιστορίας δεν θα διαβάσουμε ποτέ για τον ανθρώπινη αγωνία. Είναι ένας ολόκληρος κόσμος που αποτελείται από ανθρώπινες καθημερινές ψυχές και συγκινήσεις όλων των ειδών. Μόνο όσοι έχουν βιώσει την τραγικότητα τέτοιων γεγονότων μπορούν να δουν και να παρατηρήσουν μικρές λεπτομέρειες που περνούν απαρατήρητες μπροστά απ’ τα μάτια των άλλων. Αυτοί μπορούν να διακρίνουν το δάκρυ στην άκρη του ματιού, μπορούν να ακούσουν τον άρρυθμο βηματισμό μιας μαγκούρας που στηρίζει δύο τραυματισμένα και πονεμένα πόδια, μπορούν να νιώσουν τις δονήσεις ενός ανέραστου κορμιού που έχασε κάθε ελπίδα να αγαπήσει και να αγαπηθεί.”
*Ο Αντώνης Λιοναράκης είναι ομότιμος Καθηγητής και τ. Κοσμήτορας στο Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο
Θα μπορούσε να είναι ένα έργο εναντίον της δικτατορίας ή ακόμα αφιερωμένο στην 17η Νοέμβρη 1973. Αποτελεί όμως έργο του Γερμανού ζωγράφου Otto Dix ολοκληρωμένο στα τέλη του 1920.
