Σμύρνη, ο χαμένος παράδεισος
Η ζωή μιας κοσμοπολίτικης πόλης, αλλά και η ανταλλαγή των πληθυσμών του 1923
μέσα από φωτογραφίες-ντοκουμέντα απ’ όλο τον κόσμο και δύο ντοκιμαντέρ της Μαρίας Ηλιού
Αγνωστες φωτογραφίες και αρχεία απο ιδιωτικές συλλογές της Ευρώπης και της Αμερικής θα παρουσιαστούν σε δύο εκθέσεις
Ενενήντα χρόνια μετά την καταστροφή της, η θρυλική πόλη του Ελληνισμού, η Σμύρνη, επιστρέφει ως κοσμοπολίτισσα, ως μια πόλη που έχει να κάνει και με τη χαρά της ζωής, όχι μόνο με τους θρήνους. «Η Σμύρνη εξακολουθεί να είναι μια ιδέα, ένας τρόπος ζωής, που έχει να κάνει όχι μόνο με τη Σμύρνη των θρήνων και της καταστροφής, αλλά και με τις καλές στιγμές, με τον κοσμοπολιτισμό και τη χαρά της ζωής» όπως αναφέρει η Μαρία Ηλιού.
Η γνωστή σκηνοθέτις, λίγα χρόνια μετά το ντοκιμαντέρ της «Το ταξίδι. Το ελληνικό όνειρο στην Αμερική», το οποίο είχε προκαλέσει αίσθηση και είχε τιμηθεί με πολλά βραβεία, όπως του καλύτερου ιστορικού ντοκιμαντέρ στο Φεστιβάλ του Χιούστον, στράφηκε σ’ ένα όνειρο και σ’ έναν εφιάλτη. «Στους εφιάλτες μου, λέει, η Σμύρνη καιγόταν και η θάλασσα γέμιζε πτώματα, γινόταν κατακόκκινη και εγώ προσπαθούσα να σωθώ στριφογυρίζοντας στο κρεβάτι μου. Ο πατέρας της Μαρίας Ηλιού έφυγε παιδί από τη Σμύρνη μετά την καταστροφή, το 1922.
Καμένη πόλη
Η καμένη πόλη στοίχειωνε το σπίτι και την οικογένειά της στην Αθήνα. Η Σμύρνη του κοσμοπολιτισμού, αλλά και της καταστροφής, την ακολούθησε σε όλη της τη ζωή και στις σπουδές της στο εξωτερικό, όπου διαπίστωσε ότι αυτή η μελανή σελίδα της Ιστορίας ήταν άγνωστη στο ευρωπαϊκό και το αμερικανικό κοινό. Η φράση του Χένρι Μίλερ, «η Σμύρνη έχει σβηστεί από τη μνήμη της ανθρωπότητας», εντυπώθηκε στο μυαλό της. Και να που σήμερα, το όνειρο να δει με άλλη ματιά τη Σμύρνη έγινε πραγματικότητα.
Αγνωστες φωτογραφίες από αρχεία και ιδιωτικές συλλογές της Ευρώπης και της Αμερικής, όπως των Πανεπιστημίων Πρίνστον και Χάρβαρντ, της Βιβλιοθήκης του Κογκρέσου, του Αμερικανικού Ερυθρού Σταυρού, του Αυτοκρατορικού Πολεμικού Μουσείου του Λονδίνου, του Γάλλου συλλέκτη Πιερ ντε Ζιγκόρ κ.ά., θα παρουσιαστούν για πρώτη φορά, χάρη στη Μαρία Ηλιού, σε μεγέθυνση, σε δύο διαδοχικές εκθέσεις στο κεντρικό κτίριο του Μουσείου Μπενάκη (Κουμπάρη 1). Η πρώτη, με περίπου τριάντα φωτογραφίες που δείχνουν τον κοσμοπολιτισμό της Σμύρνης και το τέλος του, υπό τον τίτλο «Σμύρνη: η καταστροφή μιας κοσμοπολίτικης πόλης, 1900-1922», θα εγκαινιαστεί την Τρίτη 24 Ιανουαρίου, στις 8 μ.μ., και θα διαρκέσει έως τις 11 Μαρτίου. Αμέσως μετά θα αρχίσει το δεύτερο μέρος, «Η ανταλλαγή πληθυσμών ανάμεσα στην Τουρκία και την Ελλάδα: 1923».
Οι εκθέσεις αποτελούν υλικό τεκμηρίωσης δύο ομότιτλων ιστορικών ντοκιμαντέρ της Μαρίας Ηλιού. Η πρεμιέρα του πρώτου θα γίνει τη Δευτέρα 24 Ιανουαρίου στις 8 μ.μ., στο αμφιθέατρο του μουσείου, στην οδό Πειραιώς. Κατά τη διάρκεια όμως της έκθεσης θα προβάλλεται στο κεντρικό κτίριο. Δευτέρα, Τετάρτη, Παρασκευή, Σάββατο: 11.00, 13.00, 15.00, Πέμπτη: 11.00, 13.00, 15.00, 17.00, 19.00 (εκτός από 9 και 23 Φεβρουαρίου), 21.00, Κυριακή: 11.00, 13.00.
Νέα ματιά στην ιστορία
Το ιστορικό ντοκιμαντέρ της Μαρίας Ηλιού, με ιστορικό σύμβουλο τον Αλέξανδρο Κιτρόεφ, υπόσχεται μια νέα ματιά στον τρόπο με τον οποίο διηγούνται την Ιστορία της Σμύρνης. «Μια ματιά που κρατά αποστάσεις τόσο από μια εθνικιστική αφήγηση όσο και από νεότερες απόπειρες που αποσιωπούν τα τραγικά γεγονότα της Καταστροφής, παραμορφώνοντας την αλήθεια». Στο ντοκιμαντέρ, μιλούν γνωστοί ιστορικοί, με βασικό τον Βρετανό Γκάιλς Μίλτον, συγγραφέα του εξαιρετικού βιβλίου «Χαμένος παράδεισος, Σμύρνη 1922» όπου γράφει: «Μέχρι σήμερα οι περισσότεροι Τούρκοι επιμένουν να υποστηρίζουν ότι η φωτιά -η οποία δεν θα αργούσε να λάβει τρομακτικές διαστάσεις- ήταν πράξη σαμποτάζ των Ελλήνων και των Αρμενίων. Ομως υπάρχει πλήθος αμερόληπτων περιγραφών, οι οποίες πιστοποιούν το γεγονός ότι ο τουρκικός στρατός έβαλε εσκεμμένα φωτιά».
«ΥΠΑΡΧΕΙ»
«Η ταινία και η έκθεση έγιναν με την πεποίθηση πως η Σμύρνη παρόλο που καταστράφηκε με τραγικό τρόπο, εξακολουθεί να υπάρχει. Τη Σμύρνη μπορεί να την έχει κανείς πάντα μαζί του» (Μαρία Ηλιού)
ΔΗΜΗΤΡΑ ΡΟΥΜΠΟΥΛΑ
dirouboula@pegasus.gr
Πηγή: Έθνος
