Στην πορεία της, δεν είναι καταγεγραμμένες μόνο οι τηλεοπτικές επιτυχίες που γνώρισε όλα αυτά τα χρόνια. Η ηθοποιός Βάνα Πεφάνη, δαμάζει τα κύματα του θεάτρου εδώ και πολλά χρόνια, είτε ερμηνεύοντας σπουδαίους ρόλους, είτε σκηνοθετώντας εμβληματικά έργα. Αυτό που την κάνει να ξεχωρίζει σαν καλλιτεχνική φύση είναι η ανάγκη της μέσα από την Τέχνη να χρωματίσει τα μελανά σημεία της κοινωνίας. Αυτό το βλέπουμε και από την επιλογή της να παίξει το ρόλο της μάνας στο έργο της Δήμητρας Στάικου «Αλίκη» που θα κάνει πρεμιέρα το Μάρτιο στο Θέατρο Άλμα.
Η δημοσιογράφος του AVECNEWS, Λαμπριάνα Κυριακού, συνάντησε τη σπουδαία ηθοποιό, για μια συνέντευξη εφ ολης της ύλης.
Το Θέατρο Άλμα έχει γίνει το δεύτερο σπίτι σας τα τελευταία χρόνια…
Είναι αλήθεια. Ξεκίνησα πριν τέσσερα σχεδόν χρόνια σ τα Τελευταία φεγγάρια με τον υπέροχο Άγγελο Αντωνόπουλο και τον Στέλιο Ψαρουδάκη, όταν η ψυχή του θεάτρου Άλμα ήταν ο Βίλυς Ανδρέου. Συνέχισα για άλλη μια χρονιά με την ίδια παράσταση με την Κατερίνα Μαραγκού στο τιμόνι του θεάτρου. Πέρσι ήμουν εκεί με την σημαντική παράσταση Ο Μαρξ στο Σόχο πάλι με τον Άγγελο Αντωνόπουλο και φέτος που ανέλαβε το θέατρο ο Θέμης Μουμουλίδης, σκηνοθέτησα τον Κάτω Παρθενώνα που θα παίζεται μέχρι 3 Μαρτίου και αισίως θα παίξω στην παράσταση της Δήμητρας Στάικου Αλίκη από τις 7 Μαρτίου μέχρι το Πάσχα.
Έχω προσέξει ότι δεν παίζετε στις παραστάσεις που σκηνοθετείτε, ή κάνω λάθος;
Χαίρομαι που το προσέξατε. Ήταν σημαντική απόφαση των τελευταίων χρόνων. Στο Ευρωπαϊκό πρόγραμμα Heaven on earth? ήταν η τελευταία φορά που σκηνοθέτησα και έπαιξα παράλληλα. Κατάλαβα –επιτέλους-πως μου είναι αδύνατον να τα κάνω όλα και να τα κάνω όλα σωστά. Και το σωστά για μένα περιλαμβάνει την χαρά της δημιουργίας, το δόσιμο στην λεπτομέρεια, την ουσιαστική βοήθεια από το ‘τρίτο μάτι’.
Που αισθάνεστε πιο αποτελεσματική; Στη σκηνοθεσία ή στην ερμηνεία;
Είναι δύο εντελώς διαφορετικές θέσεις στο θέατρο. Και χρησιμοποιώ τη λέξη «θέσεις» ουσιαστικά. Στην σκηνοθεσία κοιτάζεις τη σκηνή ενώ στην ερμηνεία είσαι επάνω στη σκηνή. Το ένα με έχει βοηθήσει πολύ στο άλλο. Μόνο όταν σκηνοθέτησα αντιλήφθηκα την έννοια του ρυθμού ,την πλήρη εικόνα, τον τρόπο να πεις την ιστορία, το δέσιμο υποκριτικών σχολών. Πιστεύω λοιπόν, ότι η σκηνοθεσία με έκανε πιο αποτελεσματική ηθοποιό και όχι το αντίστροφο.
Δουλειά, δουλειά, δουλειά. Νύχτα μέρα στη σχολή για πρόβες και μαθήματα, πρόβες στο Υπόγειο ή στη Φρυνίχου, μελέτη στο σπίτι, παραστάσεις σε όλα τα αρχαία θέατρα. Οτιδήποτε θυμάμαι από εκείνα τα χρόνια, έχει αναφορά στο θέατρο και μόνο. Καταλαβαίνετε…
Μετά από τόσα χρόνια στο θέατρο, έχετε κρατήσει κάποιες αρχές που σας μάθαιναν οι δάσκαλοι σας στη δραματική σχολή;
Όχι μόνο έχω κρατήσει, αλλά νομίζω ότι έχω εμβολιαστεί μ’ αυτές. Και με τα καλά και με τα κακά της σχολής μου. Αναγνωρίζω σε μένα πολλούς από τους δασκάλους μου. Γι αυτό και ξέρω πόσο σημαντικά είναι αυτά τα χρόνια για ένα παιδί που ξεκινά στο θέατρο. Πόσο σημαντικό είναι, να είσαι δάσκαλος σε μια δραματική σχολή. Υπήρξα τυχερή. Με δίδαξαν «ταγμένοι» άνθρωποι.
Εν αρχή στο θέατρο είναι;
Ο λόγος, φυσικά. Απάντηση-Δάνειο, απ τον αγαπημένο μου δάσκαλο Γιάννη Ρήγα. Τι σας έλεγα πριν για τη σχολή; Η αντιπαράθεση αισθημάτων και ιδεών, που πραγματώνεται με τον ζωντανό λόγο, την «λέξιν» του Αριστοτέλη. Και πια δεν αμφιβάλλω πως, με όσες θεαματικές σκηνογραφίες και έξοχους φωτισμούς και υπέροχα βίντεο και μαγικούς ήχους κι αν πλουτίστηκε η Σκηνή στους αιώνες, ο λόγος, ο διάλογος, είναι και θα παραμείνει αναντικατάστατος.
Όσα χρόνια παρακολουθώ τις δουλειές σας, μου δίνετε την αίσθηση ότι θέλετε να Φωνάξετε όσο πιο δυνατά μπορείτε, για τα προβλήματα που ταλανίζουν την κοινωνία μας. Προτιμάτε τα έργα με κοινωνικό χαρακτήρα;
Προτιμώ και διαλέγω τα έργα, ανάλογα με το τι θέλω να αφηγηθώ στην εκάστοτε φάση που βρίσκομαι. Πιστεύω ότι αν δεν έχω κάτι να πω, καλύτερα να σωπάσω. Φυσικά μιλώ πάντα για τις σκηνοθεσίες μου. Σαν ηθοποιός μπορώ να συμμετάσχω στο όραμα και τα θέλω του σκηνοθέτη μου. Αν όμως πρόκειται να σκηνοθετήσω χρειάζομαι ισχυρό κίνητρο.
Από 7 Μαρτίου, θα παίζετε στην παράσταση «Αλίκη» της Δήμητρας Στάικου. Έργο σημερινό. Για μια εφηβική ψυχή που οι κόσμοι της συγκρούονται και η ίδια καταποντίζεται. Και είναι εύκολο να φτάσει κανείς στην χώρα των «θαυμάτων» αλλά είναι δύσκολο να βγεις από αυτόν. Μιλήστε μου για το έργο;
Δεν θα χαρακτήριζα το έργο σημερινό. Οι κρίσεις της εφηβείας είναι ένα διαχρονικό θέμα. Στο έργο μας δεν υπάρχει κοινωνικό-πολιτικό πλαίσιο. Ένα νέο κορίτσι δεκαέξι ετών, η Αλίκη, μεγαλώνει με την μητέρα της-γιατί ο πατέρας λόγω δουλειάς είναι ουσιαστικά απών- και μη αντέχοντας την πραγματικότητα, δραπετεύει στη φαντασία . Μια έφηβη που δεν βρίσκει στήριξη ούτε στη οικογένεια, ούτε στις φιλίες , ούτε στις σχέσεις, ούτε στον ψυχολόγο της, προσπαθεί να επιβιώσει και να βρει τον εαυτό της, βρίσκοντας καταφύγιο στον ιδανικό κόσμο του ονείρου.
Γιατί δεν μας φτάνει ο κόσμος που ζούμε; Είμαστε άπληστοι ή είναι πολλές οι προσωπικές φιλοδοξίες μας;
Στις μέρες μας είναι δυνατόν να μας φτάνει ο κόσμος που ζούμε; Και να μην θέλουμε να τον αλλάξουμε; Σήμερα κι αν μας χρειάζεται η φαντασία, αλλιώς θα τρελαθούμε. Η δικαιοσύνη, η ισότητα, το δίκαιο εργασιακό περιβάλλον και οι ανάλογες απολαβές, η σωστή εκπαίδευση , η απαραίτητη νοσοκομειακή περίθαλψη , και, και, και… είναι ανθρώπινα δικαιώματα και όχι απληστία. Σήμερα όσο ποτέ άλλοτε, η φαντασία μάς είναι απαραίτητη.
Δεν πιστεύω ότι ο κόσμος αυτός είναι άχρωμος. Δεν είναι που εμείς κάπου αναζητούμε λανθασμένες παλέτες για να φτιάξουμε το δικό μας;
Δυστυχώς έχουμε φτάσει σ’ ένα σημείο όπου τα πάντα είναι η άσπρα η μαύρα. Το χρώμα είναι η έκπληξη. Μπορεί να είμαστε ερασιτέχνες ζωγράφοι , μπορεί να μην ξέρουμε ν’ αναμίξουμε τα χρώματα, αλλά και μόνο η προσπάθεια της αλλαγής είναι μια πράξη. Όπως λέει και ο Μπέκετ «Προσπάθησε ξανά. Απότυχε ξανά. Απότυχε καλύτερα».
Ως μητέρα της «Αλίκης» τι χαρακτήρας είστε;
Μια ψυχρή και αυστηρή γυναίκα, θύμα σεξουαλικής κακοποίησης στην εφηβεία της, που υποστηρίζεται από ψυχοφάρμακα και απέχει ολοκληρωτικά από το συναίσθημα και ότι συνεπάγεται από αυτό. Ένας πραγματικά ενδιαφέρον στη σύνθεση του χαρακτήρας.
Η μητέρα φταίει που η «Αλίκη» αναζητεί τους ψεύτικους κόσμους;
Μεγάλη ευθύνη στη διαμόρφωση του χαρακτήρα μας φέρει η οικογένεια και η εκπαίδευση μας. Αν το εξετάσουμε έτσι, τότε σίγουρα η ευθύνη της μητέρας είναι μεγάλη. Θα ήταν όμως αφελές να ρίξουμε το φταίξιμο σε ένα και μόνο άτομο. Η απουσία του πατέρα, το σχολείο και οι δάσκαλοι, οι φίλοι σε μικρότερο βαθμό, η πρώτη αγάπη, το κοινωνικό πλαίσιο που μεγαλώνει ένα παιδί ,συνδράμουν στη διαμόρφωση του.
Πώς μπορεί να σωθεί ένας έφηβος;
Μακάρι να είχα απάντηση σ’ αυτό που με ρωτάτε. Το μόνο που διαθέτω είναι η προσωπική μου εμπειρία. Εμένα με ‘έσωσε’ η μεγαλύτερη αδελφή μου που μ’ έσπρωξε στο διάβασμα, η μητέρα μου που έθεσε όρια, ένας καθηγητής μου που μου γνώρισε την ποίηση, το σχολείο και οι συμμαθητές μου που ήταν αδέλφια για μένα, αργότερα το θέατρο. Ίσως πάλι δεν κινδύνεψα τόσο πολύ. Μπορεί τελικά να ήταν και λίγο θέμα τύχης.
Εσείς πως ήσασταν έφηβη; Κάνατε τις επαναστάσεις σας;
Νομίζω πως κυριολεκτικά υπήρξα επαναστάτης χωρίς αιτία. Δημιουργούσα θέματα εκεί που δεν υπήρχαν. Από το δημοτικό δοκίμαζα τα όρια των γονιών μου. Το έβλεπα περισσότερο σαν παιχνίδι. Ευτυχώς εκεί γύρω στα δεκαπέντε την πιο κρίσιμη στιγμή για ένα παιδί ,σταμάτησα λόγω των «σωτήρων» που προανέφερα.
Ας πάμε σε μια άλλη πραγματικότητα. Σκηνοθετείτε αυτή τη φορά την παράσταση «Κάτω Παρθενώνας» του Μηνά Βιντιάδη. Έργο επίσης κοινωνικού χαρακτήρα. Τι γίνεται εδω με τους δυο άνδρες;
Ένας χρεοκοπημένος χρηματιστής και ένας άστεγος συναντιούνται με αφορμή ένα συμβόλαιο θανάτου. Η επαφή των δυο εντελώς διαφορετικών κόσμων, κρύβει διαφωνίες, ανατροπές και εν τέλει παραδοχές και ομοιότητες. Ο ένας επηρεάζει τον άλλον σε τέτοιο βαθμό που οι αποφάσεις διαφοροποιούνται και το ξεκίνημα για μια νέα αρχή δεν φαντάζει τόσο απλησίαστο.
Τι ήταν αυτό που σας ενέπνευσε στο έργο του Μηνά Βιντιάδη;
Θέλησα να μιλήσω για τον απόλυτο φόβο και την λύτρωση μέσω μιας νέας αρχής. Για το μπέρδεμα που υπάρχει στα μάτια των ανθρώπων γύρω μου. Για την αμηχανία της επόμενης κίνησης. Για το χάσιμο των αισθήσεων μπροστά στην απότομη αλλαγή. Θέλησα να μιλήσω για μένα, για σένα, για όλους μας.
Είμαστε πολυσύνθετο ον ο άνθρωπος. Όσους εφιάλτες και να γεννά η κοινωνία, εμείς πάντα θα παλεύουμε με τους προσωπικούς μας δαίμονες.
Δεν μιλάμε για μια απλή πάλη αλλά για έναν πόλεμο. Ο «δαίμων εαυτού» κατά τους Στωικούς φιλόσοφους είναι η συνείδηση μας. Ουσιαστικά δεν παύουμε ποτέ να παλεύουμε, με όσα θα θέλαμε να είχαμε κάνει και με όσα τελικά κάναμε. Μόνο όταν συμφιλιωθούμε με τη συνείδηση μας θα υπάρξει ηρεμία και εξέλιξη. Όσο περίεργο κι αν ακουστεί, θεωρώ ευτυχισμένους τους ανθρώπους που παλεύουν με τους δαίμονες τους γιατί αυτοί οι άνθρωποι έχουν ελπίδα. Είναι ζωντανοί.
Τι είναι αυτό που θέλετε να περάσετε στο κοινό;
Ιδανικά θα ήθελα να συνειδητοποιήσουμε ότι ποτέ δεν είναι αργά να ξεκινήσουμε απ την αρχή. Να απεγκλωβιστείς απ τους φόβους σου ,ν΄ απεξαρτηθείς από παλιά δεδομένα και να ξεκινήσεις πάλι. Να είσαι έτοιμος ,όσες φορές κι αν χρειαστεί. Γιατί η ζωή είναι απρόβλεπτη και εμείς βρεθήκαμε εδώ για να τη ζήσουμε.
Ποιος φταίει για την ηθική εξαθλίωση της κοινωνίας;
Θα ήταν εύκολο να σας πω πως φταίνε οι πολιτικοί μας, αλλά και τους πολιτικούς εμείς δεν τους εκλέξαμε; Δείξαμε και δείχνουμε μεγάλη ανοχή σε καταστάσεις που μειώνουν καθημερινά τις αξίες μας. Δεχόμαστε συνεχώς προσβολή των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και οι αντιδράσεις μας είναι άτολμες και φοβισμένες. Η κρίση των αξιών προϋπάρχει της οικονομικής ,αλλά τώρα την αντιλαμβανόμαστε.
Πάντως δεν βαδίζουμε σε σωστά μονοπάτια. Η κρίση έριξε τα πέπλα. Οι λύκοι έβγαλαν την προβιά τους. Σε φοβίζει το μέλλον της Ελλάδας;
Με φοβίζει μόνο η έλλειψη μνήμης. Έχουμε μια ανοιχτή πληγή. Ένα τραύμα. Μην πάμε να το κουκουλώσουμε. Πρέπει να κατανοήσουμε τι συνέβη , γιατί συνέβη και ποιες είναι οι ευθύνες, προσωπικές και συνολικές. Εδώ στήνουμε πανηγύρια ότι βγήκαμε απ την κρίση και ότι βρισκόμαστε σε οικονομική άνοδο και μας λείπουν τα εντελώς απαραίτητα για μια υγιή κοινωνία.
Θα αλλάξει ποτέ αυτός ο κόσμος;
Εμείς είμαστε ο κόσμος. Μήπως η ερώτηση θα ’πρεπε να είναι αν θ’ αλλάξουμε ποτέ εμείς; Και αυτή θα ήταν μια πολύ σημαντική ερώτηση προς όλους μας.
Είστε αισιόδοξος άνθρωπος;
Μετά απ όλα αυτά που σας έχω πει ξέρω ότι ταιριάζει το όχι. Θα σας ξαφνιάσω όμως απαντώντας ναι. Παραμένω αθεράπευτα πιστή στον άνθρωπο και στις δυνατότητες του. Συνεχίζω να περιμένω το θαύμα. Πως αλλιώς θα έκανα θέατρο;
Κάνετε καινούργια σχέδια;
Συνεχώς κάνω σχέδια και σκέφτομαι το επόμενο βήμα και διαρκώς πράττω τελικά το εντελώς αντίθετο απ’ αυτό που έχω σκεφτεί. Για τα σχέδια μου δεν γελάει ο θεός-όπως λένε- γελάω εγώ με τον εαυτό μου.
Σας ευχαριστώ πολύ
Εγώ σας ευχαριστώ.
