Η φρίκη της Αϊτής
«…Κι η φρίκη δεν κουβεντιάζεται»
Γιώργος Σεφέρης, «Τελευταίος Σταθμός»*
Γράφει η Τιτίκα-Μαρία Σαράτση
Η χώρα διαλυμένη. Ο πλούτος της Αϊτής στα χέρια του 5% του πληθυσμού. Οι συμμορίες κυριαρχούν στη χώρα. Δεν είναι όλοι εγκληματίες. Γίνονται. Για να επιβιώσουν. Πολεμούν μεταξύ τους. Οι φόνοι, οι αρπαγές γυναικών και παιδιών καθημερινές. Καθημερινή και η πείνα. Οι βιασμοί γυναικών και παιδιών καθημερινοί. Οι κραυγές απελπισίας και οι εκκλήσεις επίσης. Η διεθνής βοήθεια φτάνει απελπιστικά αργά. Οι φωνές των άστεγων βιασμένων γυναικών στο κενό. Αντί να συνεχίσω θα μεταφέρω αυτούσια απόσπασμα του άρθρου των Andre Paultre και Daniela Mohor που δημοσιεύθηκε στην El PAIS ( 30 Ιουλίου 2023) και περιέχει πολύτιμα στοιχεία και την μαρτυρία τριών βιασμένων κακοποιημένων γυναικών που απεβίωσαν και δέχτηκαν με τη βοήθεια της οργάνωσης New Humanitarian, από τις οποίες παραθέτω την μια.
«Στα 24 της, η Ταμάρα δεν είχε ποτέ εύκολη ζωή. Φροντίζει τον εαυτό της από την ηλικία των 15 ετών, όταν γεννήθηκε το πρώτο της παιδί. Κατάφερε να τα βγάλει πέρα. Όταν γνώρισε τον σύζυγό της, ήταν ήδη μητέρα δύο παιδιών. Ξεκίνησε μια νέα ζωή μαζί του, έκανε άλλο ένα παιδί και τους στήριξε όλους. Ζούσαν στο Cité Soleil.
Τη νύχτα της 8ης Ιουλίου 2022, ξύπνησαν από βίαιες συγκρούσεις που ξέσπασαν μεταξύ συμμοριών στην περιοχή. Ο σύζυγός της δεν ήθελε να το σκάσει γιατί πίστευε ότι δεν ήταν ασφαλές, αλλά τον έπεισε ότι έπρεπε να φύγουν. «Κάποιοι άνδρες εισέβαλαν στη γειτονιά μας. Πυροβόλησαν ανθρώπους και σκότωσαν. Έκαψαν επίσης σπίτια. Υπήρχαν άνθρωποι που έτρεχαν παντού. Δεν ήθελα να πεθάνω σε αυτό το σπίτι. Ήθελα να φύγω από εκεί», εξηγεί η Tamara.
Πήραν τα παιδιά τους έξω από το σπίτι και έφυγαν με τα λίγα που φορούσαν. Περπατούσαν για ώρες. Ωστόσο, όταν έφτασαν στο Dèyè mi, τα μέλη της συμμορίας τους σταμάτησαν. Η Ταμάρα, με δάκρυα στα μάτια, θυμάται τι συνέβη στη συνέχεια, όταν μίλησαν στον σύζυγό της.
«Οι άνδρες είπαν: “Αυτός ο άνθρωπος…., το έσκασε γιατί ήξερε ότι θα πεθάνει”. Ενώ του μιλούσαν, κάποιοι με πήραν στην άκρη και δύο από αυτούς με βίασαν. Είδα τα παιδιά στο έδαφος να κλαίνε. Ένιωθα σαν να είχα πεθάνει», θυμάται.
Μετά από αυτό, η Ταμάρα ρώτησε για τον σύζυγό της και της είπαν να τους ακολουθησει. Τον βρήκε τόσο χτυπημένο που μετά βίας μπορούσε να τον αναγνωρίσει. Καθώς περπατούσε προς το μέρος του, δέχτηκε ένα χτύπημα στο κεφάλι και έχασε τις αισθήσεις της. Αυτό που είδε όταν ξύπνησε είναι κάτι που δεν μπορεί ποτέ να ξεπεράσει: υπήρχε το σώμα του συζύγου της εντελώς απανθρακωμένο.
«Έτσι, άρπαξα τα τρία παιδιά και έφυγα… Πήγα στην πλατεία Ούγκο Τσάβες. Έμεινα εκεί τέσσερις μήνες ζώντας μέσα στη δυστυχία. Πουλούσα νερό, ικέτευα για χρήματα. Δούλεψα με πωλητές τροφίμων κοντά στο αεροδρόμιο. Έκανα πράγματα για να επιβιώσω», θυμάται.
Στις 25 Σεπτεμβρίου 2022, η Ταμάρα βιάστηκε ξανά. Εκείνη την ημέρα, τα παιδιά της, που είναι τώρα 9, 6 και ενός έτους, δεν είχαν φάει και έκλαιγαν. «Ήταν πεινασμένοι. Το μωρό ήταν άρρωστο από τη βροχή, οπότε της έφτιαξα ένα κρεβάτι και είπα στους μεγαλύτερους να το φροντίσουν. Πρέπει να ήταν 6:00 ή 7:00 το απόγευμα. Βγήκα έξω και μίλησα με έναν άνδρα που με ρώτησε αν είχα πρόβλημα και αν μπορούσε να με βοηθήσει», λέει.
Η Ταμάρα εξήγησε την κατάστασή της και ο άνδρας προσφέρθηκε να της αγοράσει φαγητό και να της δώσει κάποια χρήματα. Τον ακολούθησε μέχρι που τέσσερις άλλοι άνδρες τους σταμάτησαν και εκείνος έφυγε. Αργότερα η Ταμάρα κατάλαβε ότι στην πραγματικότητα όλα ήταν μια φάρσα. Όταν οι απαγωγείς της την πήγαν σε μια θαμνώδη περιοχή, ο άνδρας που της είχε προσφέρει βοήθεια τους περίμενε.
«Καθόταν και με ρώτησε αν ήταν ο πατέρας μου για να με ταΐσει. Με κατηγόρησε ότι δεν με γνώριζε καν. Άρχισε να με προσβάλλει», εξηγεί η Ταμάρα. «Μου ζήτησαν να γδυθώ και ένας από αυτούς μου είπε ότι θα βάλει ένα μαχαίρι στο λαιμό μου. Δεν μπορούσα να πολεμήσω πέντε άνδρες και δεν υπήρχε κανένας άλλος που θα μπορούσε να με βοηθήσει».
Τρεις από αυτούς τη βίασαν βάναυσα. «Εξάλλου, είπα στον εαυτό μου ότι έπρεπε να πεθάνω», λέει η Tamara στο The New Humanitarian. «Άκουσα φωνές [στο κεφάλι μου] όταν έψαχνα ένα μέρος για να πεθάνω. Κάποιες φωνές μου είπαν να αυτοκτονήσω. Άλλοι μου είπαν ότι η ζωή δεν είχε τελειώσει. Στο τέλος ντύθηκα και έφυγα».
Τρεις μήνες αργότερα, ανακάλυψε ότι ήταν έγκυος και αποφάσισε, παρά τις πεποιθήσεις της, να τερματίσει την εγκυμοσύνη. «Νόμιζα ότι δεν θα μπορούσα να είμαι έγκυος… Είμαι σε μια χώρα όπου δεν πρόκειται να βρω καμία υποστήριξη. Έχω ήδη τρία ορφανά παιδιά, οπότε έπρεπε να κάνω μια θυσία. Ήπια ένα υγρό που με έκανε να αποβάλω. Ήμουν έτοιμη να πεθάνω και τώρα όλα είναι πρόβλημα. Έπρεπε να κάνω πράγματα με τα οποία δεν συμφωνούσα ποτέ πριν».
Η Ταμάρα συνεχίζει να αντιμετωπίζει τις ιατρικές συνέπειες της αυτοσχέδιας έκτρωσής της. Η Nègès Mawon **τη βοήθησε παρέχοντας φάρμακα. Ωστόσο, οι γυναίκες που έχουν υποστεί σεξουαλική βία στην Αϊτή δεν έχουν προστασία και οι αστυνομικοί δεν τους έδωσαν πολύ χρόνο για να πάρουν τα υπάρχοντά τους. Η Ταμάρα έχασε τα λίγα που είχε.
Η Tamara λέει ότι το κράτος δεν τη βοήθησε μετά από αυτό που συνέβη. «Μερικοί άνθρωποι έλαβαν 5.000 gurdes (35,5 δολάρια), ενώ εγώ έλαβα ένα κουπόνι τροφίμων, αλλά όχι χρήματα. Γιατί;» πλήγμα όταν η εννιάχρονη κόρη της βιάστηκε ενώ πήγαινε να αγοράσει νερό στο Cité Soleil. Δύο μέλη της συμμορίας την κρατούσαν σφιχτά, ενώ ένα τρίτο τη βίαζε.
«Από τότε που βιάστηκε, δεν είναι πλέον η ίδια. Είναι απούσα. Μερικές φορές, αισθάνεται μοναξιά. Όταν της τηλεφωνώ, αντιδρά μόνο αν είμαι κοντά της», εξηγεί η Tamara. «Στην κλινική, έχει λάβει ψυχολογική φροντίδα, αλλά εξακολουθώ να χρειάζομαι ψυχολογική υποστήριξη [για εκείνη] και υποστήριξη για την εκπαίδευσή της».
Δεν έχει ακόμη υποβάλει καταγγελία στην αστυνομία για καμία από τις παραβιάσεις. Λέει ότι δεν θέλει να «αντιμετωπίσει τους εγκληματίες», τους οποίους κατάφερε να διαχειριστεί μόνη της, ακόμα κι αν μερικές φορές είναι δύσκολο, ειδικά από τότε που επέστρεψε για να ζήσει στο Cité Soleil.
«Περνάω δύσκολα. Δεν μπορώ να φάω. Δεν μπορώ να στείλω τα παιδιά μου στο σχολείο και δεν μπορώ καν να πάω στη γειτονιά μου», εξηγεί. Κάθε φορά που πρέπει να πλησιάσει το dèyè mi ή να διασχίσει αυτήν την περιοχή για να φύγει από το Cité Soleil, αισθάνεται τρόμο. Την τελευταία φορά που προσπάθησε να περάσει για dèyè mi, κάτι που έκανε παρά το φόβο, κακοποιήθηκε ξανά σεξουαλικά.
Τα μέλη της συμμορίας την σταμάτησαν στις 11:00 π.μ. και την ανάγκασαν να βγάλει τα ρούχα της. «Νόμιζα ότι θα με βίαζαν», εξηγεί. Ωστόσο, δεν το έκαναν. Αντ ‘αυτού, της είπαν να ξαπλώσει μπρούμυτα στο δρόμο, με τα πόδια απλωμένα, για ώρες. Ο ήλιος χτυπούσε δυνατά.
«Με ανάγκασαν να ξαπλώσω με τον κόλπο μου απευθείας στο πάτωμα, το οποίο ήταν πολύ ζεστό», εξηγεί η Tamara. «Μας είπαν ότι μας είχαν ήδη βιάσει πάρα πολλές φορές και ότι επειδή έχουμε AIDS είχαν αποφασίσει ότι δεν θα το ξαναέκαναν».
Η Tamara δεν κόλλησε AIDS, αλλά για τα μέλη των συμμοριών, η αναφορά στο ζήτημα των σεξουαλικά μεταδιδόμενων ασθενειών είναι ένας άλλος τρόπος επίθεσης στις γυναίκες για να τις δυσφημίσουν. «Γύρω στις δύο το απόγευμα, μου είπαν ότι μπορούσα να φύγω και ότι επρόκειτο να μολύνω άλλους κλέφτες», θυμάται η Tamara. «Από τότε, δεν αισθάνομαι καλά. Δεν το αντέχω πια».
Τα στοιχεία για την έμφυλη βία, και συγκεκριμένα για τους ομαδικούς βιασμούς, είναι πολύ περιορισμένα στην Αϊτή, επειδή οι επιθέσεις δεν καταγγέλλονται. Ωστόσο, μια πρόσφατη μελέτη του ΟΗΕ και τα αρχεία των Γιατρών Χωρίς Σύνορα ρίχνουν φως στην κλίμακα αυτού του φαινομένου, τουλάχιστον στην πρωτεύουσα. Η μελέτη οποία εξέτασε 591 γυναίκες και κορίτσια μέσα και γύρω από το Cité Soleil τον Δεκέμβριο του 2022, δείχνει ότι οι περιοχές με λιγότερες μάχες με όπλα συμμοριών έχουν λιγότερες περιπτώσεις βίας με βάση το φύλο και ότι η σεξουαλική βία επικεντρώνεται στη γειτονιά του Μπρούκλιν από όπου προέρχονται οι τρεις επιζώντες που παραχώρησαν συνέντευξη. Η περιοχή ήταν θέατρο έντονων συγκρούσεων μεταξύ συμμοριών το 2022.
Το 80% των γυναικών και των κοριτσιών που συμμετείχαν σε αυτή την έρευνα είχαν πέσει θύματα μιας ή περισσότερων μορφών σεξουαλικής βίας από έναν ή περισσότερους δράστες. Στο 33% των περιπτώσεων, οι επιτιθέμενοι περιγράφηκαν ως εγκληματίες, μέλη συμμοριών ή απαγωγείς. Το 14% των θυμάτων ήταν μεταξύ 10 και 18 ετών.
Οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα (MSF) έχουν επίσης κάποια ανησυχητικά στοιχεία. Κατά τους πρώτους πέντε μήνες του 2023, η οργάνωση βοήθησε 1.005 επιζώντες σεξουαλικής βίας στο Πορτ-ο-Πρενς, σχεδόν διπλάσιους από την ίδια περίοδο το 2022.»
Δεν θα προσθέσω τίποτα. Τα είπαν όλα η Ταμάρα….και οι αρθρογράφοι.
*Γιώργος Σεφέρης, «Τελευταίος Σταθμός», Cava Dei Tirreni, 5/10/1944, εκδόσεις Ίκαρος
** Φεμινιστική οργάνωση
