Κορνήλιος Καστοριάδης
11 Μαρτίου 1922 – 26 Δεκεμβρίου 1997
Της Δέσποινας Μακρινού
Ο Κορνήλιος Καστοριάδης πριν από 27 χρόνια στις 26 Δεκεμβρίου του 1997, άφησε την τελευταία του πνοή στο διαμέρισμά του στο Παρίσι σε ηλικία 75 ετών.
Ο Καστοριάδης μαζί με άλλους τέσσερις Έλληνες στοχαστές, τον Αξελό, τον Κονδύλη, τον Πουλαντζά και τον Σβορώνο επηρέασαν με τη σκέψη και την επιστημονική τους προσέγγιση, την παγκόσμια ριζοσπαστική θεώρηση των πραγμάτων.
Γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη τον Μάρτιο του 1922 και ένα μήνα πριν την Μικρασιατική Καταστροφή οι γονείς του μετακόμισαν στην Αθήνα.
Ήλθε σε επαφή με την μαρξιστική θεωρία σε ηλικία 11 ετών με την υποστήριξη και των δύο γονέων του που υπήρξαν διανοούμενοι.
Ο Καστοριάδης διετέλεσε κορυφαίος διοικητής του ΟΟΣΑ( Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης ) γεγονός που θεωρήθηκε προκλητικό και δυσανάλογο με την επαναστατική και μαρξιστική του σκέψη. Ο στενός συνεργάτης του μάλιστα ο Κλόντ Λεφόρ, υποστηρίζει σε κείμενο του ότι «Βρίσκω αφόρητη την αξίωσή του να ενσαρκώνει το πνεύμα της επανάστασης, ενώ αναπαράγει ανεστραμμένον τον ολοκληρωτικό μύθο (αυτός, κατ’ εμέ, είναι ο βασικός λόγος που δεν θέλω σε καμιά περίπτωση να μας ταυτίζουν, ή να μας θεωρούν δίδυμο). […] Ο τρόπος με τον οποίο επωφελείται από αυτήν την κοινωνία, προς την οποία ανερυθρίαστα δηλώνει ότι αισθάνεται ξένος και επομένως του επιτρέπεται να κερδίζει από αυτήν το… βούτυρό του, με ενοχλεί πολύ» (επιστολή στις 19/2/1982, στον ίδιο, σ. 278-9)(Πηγή ΕφΣυν}
Αυτός ωστόσο ήταν και ένας από τους λόγους, που ο Νίκος Πουλαντζάς τον επικρίνει σε δημοσίευμα του, εκθέτοντας και την άρνησή του να συμπαρασταθεί στο αντιδικτατορικό κίνημα κατά της χούντας στην Ελλάδα “θα αναλάβω τη δυσάρεστη ευθύνη να σημειώσω πως σίγουρα δεν είναι τυχαίο το ότι τα γραφτά του «υπερεπαναστάτη» Καστοριάδη προέρχονται από έναν άνθρωπο που διατέλεσε επί χρόνια ολόκληρα μέχρι πρόσφατα ένας από τους κορυφαίους διοικητές του διεθνούς οικονομικού οργανισμού ΟΟΣΑ, ενός από τους κύριους φορείς, με τη Διεθνή Τράπεζα, του αμερικάνικου ιμπεριαλισμού στην Ευρώπη, και που υπήρξε ο μόνος σχεδόν Ελληνας διανοούμενος του εξωτερικού που αρνήθηκε συστηματικά και ρητά να έχει την παραμικρή έστω και συμβολική συμμετοχή (υπογραφή διαμαρτυρίας το 1967 ή μετά τα γεγονότα του Πολυτεχνείου) στην αντίθεση ενάντια στη δικτατορία”.
Σε απάντησή του ο Καστοριάδης υποστήριξε ότι αυτό το έκανε με το φόβο της απέλασης από την Γαλλία. Ωστόσο η ιστορία έχει καταγράψει ότι το 1970, είχε ήδη πάρει γαλλική υπηκοότητα και ότι δεν κινδύνευε πλέον για απέλαση.
Η πορεία του Καστοριάδη στην φιλοσοφική σκέψη και την ψυχανάλυση, προφανώς δεν μπορεί να αμαυρωθεί από αυτό το γεγονός. Αδιαμφισβήτητα υπήρξε μεγάλος στοχαστής και ψυχαναλυτής και αυτό δεν μπορεί κανείς να μην του το πιστώσει.
Οι διαφωνίες και οι αντιπαραθέσεις, που προέκυψαν δεν μπορούν να ακυρώσουν το τεράστιο έργο και την συμβολή του Καστοριάδη στην παγκόσμια ριζοσπαστική σκέψη. Αν και η τελευταία του παρέμβαση ότι
“Πρέπει να εγκαταλείψουμε τον μαρξισμό αν θέλουμε να είμαστε επαναστάτες” προκάλεσε σύγχυση και ιστορική ανατροπή, προκαλώντας και πάλι την αντίδραση του θεωρητικού του μαρξισμού Νίκου Πουλαντζα, ο οποίος υποστήριξε ότι είναι ρηξικέλευθη ”η απουσία της μαρξιστικής σκέψης από το ιδεολογικό μέτωπο αντίκρουσης των διαφόρων νεο-ιδεαλιστικών ιδεολογιών. Θάλεγε κανείς επίσης, ότι αρκεί αυτές να παρουσιάζονται από προοδευτικούς και δημοκράτες συγγραφείς, ώστε στο όνομα ενός κάποιου ιστορικού συμβιβασμού στον ιδεολογικό – θεωρητικό τομέα (πράγμα τελείως παράλογο) να παραλύει και να σταματάει η κριτική. Απουσία που, ας μη βαυκαλιζόμαστε, θα πληρωθεί κάποτε ακριβά και που ήδη σήμερα αφήνει ανοιχτό το δρόμο σε πολλά επιχειρήματα”.
Η ιστορία του στοχαστικού Κορνήλιου Καστοριάδη εμπνέει έως σήμερα την παγκόσμια φιλοσοφική σκέψη και οι μελετητές τον κατατάσουν στο πάνθεον των μεγάλων φιλοσόφων του 20ου αιώνα.
