Γράφει ο Γιώργος Μεσσάρης
ΜΕΡΟΣ Β
Αν κάποιος έχει τη δυνατότητα να κάνει μόνο ένα ταξίδι στη ζωή του, προορισμός του πρέπει να είναι η Αγία Πετρούπολη!
Όσα ταξιδιωτικά κείμενα και να έχεις διαβάσει, όσες φωτογραφίες και ντοκιμαντέρ και να έχεις δει, δεν μπορούν να σου δώσουν την πραγματική εικόνα αυτού του αρχιτεκτονικού και πολιτισμικού θαύματος! Θέατρα, μουσεία, παλάτια αμύθητου πλούτου, πανέμορφες εκκλησίες, επιβλητικά δημόσια κτίρια, ποταμοί και φυσικά και τεχνητά κανάλια με πανέμορφες γέφυρες, τεράστιοι πεντακάθαροι δρόμοι, ατέλειωτοι δημόσιοι κήποι και πάρκα συνθέτουν ένα σύνολο που απλά σε αφήνει άφωνο. Η Αγία Πετρούπολη είναι μια πόλη ονειρεμένη που έχει χαρακτηριστεί «ανοικτό μουσείο του μπαρόκ και του νεοκλασικισμού» ενώ η ΟΥΝΕΣΚΟ έχει ανακηρύξει το κέντρο και αρκετά προάστιά της Παγκόσμια Πολιτιστική Κληρονομιά.
Όταν είχα, λοιπόν, εκφράσει στη Ρωσίδα γυναίκα μου το θαυμασμό μου για τα θέατρα, τα μουσεία, τις πλατείες και τις άλλες ομορφιές της Μόσχας, μου απάντησε κατά τρόπο απόλυτο: «Δεν έχεις δει ακόμα τίποτα. Περίμενε να πάμε στην Αγία Πετρούπολη…», μου είχε πει…
Η ΥΠΕΡΤΑΧΕΙΑ
Επιλέξαμε να ταξιδέψουμε από τη Μόσχα στην Αγία Πετρούπολη με την υπερταχεία, πρώτα για να απολαύσουμε τα τοπία της διαδρομής και δεύτερον γιατί φθάνεις γρηγορότερα, αποφεύγοντας τις καθυστερήσεις και ταλαιπωρίες των αεροδρομίων.
Η υπερταχεία πολυτελέστατη και τα τοπία σκέτη μαγεία. Η Ρωσία διαθέτει ατελείωτες πεδιάδες που διασχίζονται από μεγάλα ποτάμια και κάπου-κάπου διακόπτονται από βουνά. Ταξιδεύοντας με 220 χιλιόμετρα την ώρα στην Αγία Πετρούπολη φθάνεις σε λιγότερο από τέσσερις ώρες.
Μας υποδέχτηκαν ένα ζευγάρι φίλων Ρώσων και πήραμε το δρόμο προς το ξενοδοχείο μας. Από την πρώτη στιγμή που βγαίνεις από τον όμορφο σιδηροδρομικό σταθμό, η ομορφιά της πόλης σε μαγεύει. Σε κάθε γωνιά της σε περιμένει και μια έκπληξη. Σε κάθε γωνιά της και ένας πόνος στη σύγκριση με την Αθήνα του τσιμέντου και της πολεοδομικής αναρχίας.
ΛΙΓΗ ΙΣΤΟΡΙΑ
Η Αγία Πετρούπολη θεμελιώθηκε από τον Τσάρο Μέγα Πέτρο στις 27 Μαΐου του 1703 και το 1712 έγινε η πρωτεύουσα της Ρωσίας μέχρι την Οκτωβριανή Επανάσταση του 1917.
Οι πολιτικές εξελίξεις επέβαλαν, κατά καιρούς, αλλαγές στο όνομα της πόλης. Αν και ιδρύθηκε ως Πίτερσμπεργκ, το 1914 μετονομάστηκε σε Πέτρογκραντ γιατί το «μπεργκ» θύμιζε γερμανικά και την περίοδο εκείνη Ρώσοι και Γερμανοί βρίσκονταν σε πολεμική σύρραξη. Από το θάνατο του Λένιν και μέχρι το 1991 η Αγία Πετρούπολη ονομαζόταν Λένινγκραντ. Η ευρύτερη διοικητική περιοχή της Αγίας Πετρούπολης εξακολουθεί, πάντως, να ονομάζεται Λένινγκραντ. Με τις μετακομμουνιστικές μετονομασίες της πόλης, ορισμένων δρόμων, γεφυρών και πάρκων της, οι αρχές θέλησαν να ξαναδώσουν στην Αγία Πετρούπολη την αυτοκρατορική της χροιά χωρίς να εξαλείψουν το κομμουνιστικό χθες.
Κτισμένη πάνω σε νησάκια, στις όχθες του ποταμού Νέβα, και με μέσο υψόμετρο 3 μόλις μέτρα, η Αγία Πετρούπολη έχει κατά καιρούς υποστεί πολλές πλημμύρες. Οι καταστρεπτικότερες σημειώθηκαν κάθε εκατό ακριβώς χρόνια: το 1724, το 1824 και το 1924!
Στα 309 χρόνια της ιστορίας της η Αγία Πετρούπολη δέχθηκε πολλές εχθρικές επιθέσεις. Τραγικότερη η πολιορκία των Γερμανών που κράτησε 872 μέρες (από τις 8 Σεπτεμβρίου του 1941 έως τις 27 Ιανουαρίου του 1944) και κόστισε τη ζωή ενός περίπου εκατομμυρίων ατόμων. Οι περισσότεροι πέθαναν από την πείνα και τις κακουχίες. Παρά τις μεγάλες απώλειες οι υπερασπιστές της πόλης δεν υπέκυψαν και βγήκαν θριαμβευτές.
Αμέσως μετά τη λήξη του πολέμου άρχισε η ανοικοδόμηση της πόλης με βάση τα αρχικά σχέδια – έτσι η Αγία Πετρούπολη διατήρησε τον παλιό της χαρακτήρα. Βλέπουμε λοιπόν ότι το κομμουνιστικό καθεστώς σεβάστηκε την ιστορία της πόλης αλλά και το σημερινό καθεστώς δεν προσπάθησε να διαγράψει όσα εκπροσωπούν την κομμουνιστική της παράδοση. Σήμερα ο πληθυσμός της πόλης είναι περίπου 5 εκατομμύρια, δηλαδή διπλασιάστηκε μέσα σε 70 χρόνια.
Ο ΜΑΡΙΝΟΣ ΧΑΡΜΠΟΥΡΗΣ
Σήμα κατατεθέν της Αγίας Πετρούπολης είναι το χάλκινο άγαλμα του Μεγάλου Πέτρου, το οποίο είναι έργο του Γάλλου γλύπτη Στέφανου Φαλκονέ. Το άγαλμα αυτό βρίσκεται πάνω σε ένα τεράστιο βράχο βάρους 2000 τόνων. Η μεταφορά του βράχου από ένα βάλτο της Φινλανδίας στην Αγία Πετρούπολη, μια απόσταση 20 χιλιομέτρων, έγινε δια ξηράς και θαλάσσης χάρη στα σχέδια και τις μεθόδους που επινόησε ο Κεφαλλονίτης μηχανικός Μαρίνος Χαρμπούρης (1729-1782), ο οποίος υπηρετούσε στο Μηχανικό του Ρωσικού Στρατού. Η επιχείρηση άρχισε το 1768 και ολοκληρώθηκε το Σεπτέμβριο του 1770 χωρίς να χαθεί ούτε μια ζωή παρά τους κινδύνους που καιροφυλακτούσαν σε όλη τη διάρκεια της μεταφοράς. Το κατόρθωμα του Χαρμπούρη αναγνωρίστηκε από τις ρωσικές αρχές και ο Έλληνας μηχανικός τιμήθηκε ανάλογα.
ΑΞΙΟΘΕΑΤΑ
Είναι δύσκολο να ξεχωρίσεις αξιοθέατα στην Αγία Πετρούπολη γιατί όλη η πόλη είναι αξιοθέατη. Θα αναφέρω μόνο αυτά που προλάβαμε να επισκεφθούμε. Το ΕΡΜΙΤΑΖ είναι ένα μουσείο που σε αφήνει άφωνο. Ένα πραγματικό θησαυροφυλάκιο τέχνης. Διαθέσαμε μια μέρα σε αυτό αλλά σίγουρα χρειάζεσαι 3-4 μέρες για να ισχυριστείς ότι το γύρισες. Ατελείωτες αίθουσες με θησαυρούς τόσο του ρωσικού όσο και του παγκόσμιου πολιτισμού! Εντυπωσιακές οι αίθουσες που φιλοξενούν δείγματα του αρχαίου ελληνικού αλλά και του αιγυπτιακού πολιτισμού. Υπάρχουν πάμπολλες αίθουσες με έργα ευρωπαίων ζωγράφων (Μονέ, Ρούμπενς, Μουρίλο, Ελ Γκρέκο, Βαν Γκοχ, Πικασό…) όπως και αίθουσες με γλυπτά και άλλα καλλιτεχνήματα. Με δύο λόγια είναι ένα μουσείο που πρέπει να επισκεφθείς. Εκείνο που επίσης με εντυπωσίασε ήταν το τεράστιο βεστιάριο του Έρμιταζ. Ένας τεράστιος διάδρομος (μπορεί να ξεπερνούσε και τα 70 μέτρα) όπου αριστερά και δεξιά κάτω από πανέμορφα διακοσμημένες καμάρες υπάρχουν ανεξάρτητοι μεταξύ τους χώροι όπου οι επισκέπτες οφείλουν να αφήσουν σακάκια, παλτά, ομπρέλες, μεγάλες τσάντες και γενικά οτιδήποτε μέσα στο οποίο μπορεί να κρυφτεί κάποιο κομψοτέχνημα.
Στο φημισμένο ΘΕΑΤΡΟ ΜΑΡΙΪΣΚΙ είχαμε την ευκαιρία να παρακολουθήσουμε το μπαλέτο «Ο Καρυοθραύστης» (παραμύθι του Ε. Τ. Χόφμαν, μουσική Π. Τσαϊκόφσκι).
Ένας καλός τρόπος να δεις την Αγία Πετρούπολη είναι μια ημερήσια εκδρομή πάνω σε ποταμόπλοιο-εστιατόριο. Θα ταξιδέψεις στον ποταμό ΝΕΒΑ και στα κανάλια που διαρρέουν την πόλη. Θα περάσεις κάτω από σκαλιστά γεφύρια (ο συνολικός τους αριθμός ξεπερνά τα οκτακόσια!) και θα θαυμάσεις τα αμέτρητα παλάτια και δημόσια κτίρια. Η περιήγηση αυτή το βράδυ είναι μια πραγματική μαγεία.
Επισκεφθήκαμε ακόμα το θερινό παλάτι ΠΙΤΕΡΓΚΟΦ, μια περίπου ώρα με το αυτοκίνητο από το κέντρο της Αγίας Πετρούπολης. Αμύθητος και εκεί ο πλούτος. Τούτο, όμως, το παλάτι έγινε πασίγνωστο και από τους κήπους του. Εκατοντάδες στρέμματα με όμορφη ρυμοτομία, δενδροστοιχίες, λίμνες, αμέτρητα σιντριβάνια, ένα τεχνητό κανάλι που καταλήγει στον Κόλπο της Φινλανδίας, βοηθητικά κτίρια εξαιρετικής αρχιτεκτονικής, επιχρυσωμένα αγάλματα και παντού εμφανή τα αρχαία ελληνικά διακοσμητικά στοιχεία.
Αξιοθέατο είναι ακόμα οι λεγόμενες λευκές νύκτες της Αγίας Πετρούπολης. Είναι εντονότερες το Μάιο και τον Ιούνιο. Το φαινόμενο οφείλεται στη θέση της πόλης κοντά στον Αρκτικό Κύκλο. Μια πραγματικά αξέχαστη εμπειρία, να πλησιάζουν μεσάνυκτα και ο ουρανός να μη λέει να σκοτεινιάσει.
ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ ΣΤΗ ΜΟΣΧΑ
Όσες μέρες και να μείνεις στην Αγία Πετρούπολη δεν φθάνουν για να απολαύσεις τις απίστευτες ομορφιές της. Ο χρόνος, όμως, μας πίεζε και έπρεπε να επιστρέψουμε στη Μόσχα. Οι κάτοικοι της ρωσικής πρωτεύουσας και των μεγαλουπόλεων της απέραντης αυτής χώρας λατρεύουν τη ζωή της υπαίθρου. Με κάθε ευκαιρία δραπετεύουν στην εξοχή έστω και για μια μέρα. Όνειρο, λοιπόν, κάθε οικογένειας είναι η απόκτηση μιας «ντάτσα» – ενός δηλαδή εξοχικού. Είχα την ευκαιρία να περάσω ένα σαββατοκύριακο στη «ντάτσα» ενός φιλικού ζευγαριού όπου τύχαμε θερμής φιλοξενίας, γευτήκαμε νοστιμότατα ρωσικά παραδοσιακά φαγητά και απολαύσαμε τόσο τον τελετουργικό τρόπο προετοιμασίας του ρωσικού τσαγιού, το γνωστό «σαμοβάρ», όσο και τη γεύση του.
ΑΛΛΑΓΕΣ
Από το 1991 – μετά την πτώση του κομμουνιστικού καθεστώτος – μέχρι σήμερα έχουν επιτελεστεί τεράστιες αλλαγές στη Ρωσία. Η πρώτη δεκαετία χαρακτηρίστηκε από το πολιτικό και οικονομικό «ξάφνιασμα», ακολούθησε μια περίοδος αναζήτησης και προσαρμογής στη νέα κατάσταση και μόλις τα 5-6 τελευταία χρόνια «το νερό άρχισε να μπαίνει στο αυλάκι», να τίθενται τα θεμέλια μιας ουσιαστικής μεταρρύθμισης που, όπως ισχυρίζονται ειδικοί, θα ξυπνήσει τον «κοιμώμενο οικονομικό γίγαντα» με τα τεράστια αποθέματα ορυκτού πλούτου.
Είναι αλήθεια ότι οι εναλλαγές Πούτιν και Μεντβέντεφ στην προεδρία και πρωθυπουργία «έχει σηκώσει πολλά φρύδια» στη Δύση που βλέπει αυτές τις μετακινήσεις με καχυποψία. Πολλά έχουν λεχθεί για τα εκλογικά αποτελέσματα αλλά λίγα έχουν αποδειχθεί που θα μπορούσαν να αλλοιώσουν – όχι αποφασιστικά – τα εκλογικά αποτελέσματα. Το μεγαλύτερο ποσοστό των Ρώσων δείχνουν, σύμφωνα με δημοσκοπήσεις, να εμπιστεύονται το πολιτικό αυτό «ντουέτο» – κάτι που είναι και προσωπική μου διαπίστωση από τις συζητήσεις που είχα με φίλους, στη διάρκεια των ταξιδιών μου στην απέραντη αυτή χώρα!
Ένα σημαντικό πρόβλημα της ρωσικής κοινωνίας είναι η διαφθορά, ιδιαίτερα στον κρατικό μηχανισμό. Πληθαίνουν, πάντως, οι εκτιμήσεις Ρώσων, αλλά και ξένων παρατηρητών, ότι το πρόβλημα αντιμετωπίζεται επιτυχώς.
TA ΑΥΤΟΚΙΝΗΤΑ LADA
Τα αυτοκίνητα LADA υπήρξαν το σύμβολο της σοβιετικής αυτοκινητοβιομηχανίας. Την περίοδο εκείνη όποιος είχε ένα LADA ανήκε στους «τυχερούς», μιας και τότε δεν υπήρχαν… «κοινωνικές τάξεις». Ήταν όλοι ίσοι, μόνο που ορισμένοι φαίνεται πως ήταν περισσότερο… «ίσοι» από τους υπόλοιπους και είχαν ένα LADA. Τώρα τα αυτοκίνητα αυτά της παλιάς σοβιετικής δόξας έχουν πέσει στην υπόληψη του μέσου Ρώσου, που γνώρισε τα προϊόντα της δυτικοευρωπαϊκής αυτοκινητοβιομηχανίας, και αποτελεί «το σύμβολο της διαφοράς μεταξύ φτωχών και πλουσίων». Μάλιστα υπάρχει και ένα ανέκδοτο που κυκλοφορεί στη Ρωσία: «Πώς διπλασιάζεις την αξία ενός LADA;». «Γεμίζοντας το ρεζερβουάρ με βενζίνη…».
Για την ιστορία να αναφερθεί ότι, μέχρι σήμερα, έχουν παραχθεί 18 περίπου εκατομμύρια LADA. Η αυτοκινητοβιομηχανία αυτή σύντομα θα ακολουθήσει νέα πορεία μετά την ανάμιξη της σύμπραξης Ρενώ και Νίσσαν που καταβάλουν 700 εκατομμύρια ευρώ για την θέσουν υπό τον έλεγχό τους.
Η 9η ΜΑΪΟΥ
Ενώ βρισκόμουνα ακόμα στη Μόσχα γινόντουσαν οι προετοιμασίες για τη μεγάλη παρέλαση της 9ης Μαΐου – μέρα κατά την οποία γιορτάζεται η νίκη εναντίον των φασιστικών δυνάμεων. Η πόλη είχε ντυθεί γιορτινά. Σημαίες και θυρεοί παντού ενώ την τιμητική τους είχαν οι λιγοστοί απομένοντες παλαίμαχοι του δεύτερου παγκόσμιου πόλεμου.
Περπατούσαμε σε μια από τις στοές του Μετρό, κοντά στην Κόκκινη Πλατεία, όταν η γυναίκα μου μού έκανε νόημα να κοιτάξω προς τα δεξιά. «Είναι ο πιο παρασημοφορημένος εν ζωή παλαίμαχος της Ρωσίας» μου είπε και αμέσως τον πλησιάσαμε. Φορούσε όλα τα παράσημά του και μας χαμογέλασε καλοσυνάτα. «Ο άνδρας μου είναι δημοσιογράφος και θα ήθελε να μιλήσει μαζί σας για λίγο…» του είπε. Με κοίταξε ερευνητικά και μετά ρώτησε, αντιλαμβανόμενος προφανώς ότι δεν ήμουνα Ρώσος. «Από πού είναι;». «Έλληνας» απάντησε η Νάταλη. «Εντάξει» είπε και συνέχισε: «Ας πάμε να καθίσουμε κάπου». Όπως έμαθα αργότερα αρνείται να μιλήσει σε Γερμανούς, Φινλανδούς και Ιάπωνες δημοσιογράφους. Πηγαίνοντας προς έναν από τους πολλούς αναπαυτικούς πάγκους του Μετρό, ο 95χρονος Μιχαήλ Βασίλιεβιτς Ποντγκούρσκι αντιλήφθηκε ότι τον περιεργαζόμουνα και αντέδρασε χαμογελώντας «τούτο το κύρτωμα στη σπονδυλική μου στήλη δεν είναι από τα γηρατειά… Είναι από μια μαχαιριά που δέχθηκε στον πόλεμο με τη Φινλανδία» μου είπε θέλοντας να υπογραμμίσει ότι παρά την ηλικία του «το λεν τα κότσια του».
Ο Μιχαήλ Βασίλιεβιτς Ποντγκούρσκι γεννήθηκε στη Μόσχα στις 17 Μαΐου 1917, λίγο πριν την επανάσταση των μπολσεβίκων. Πολέμησε στο ρωσοφινλανδικό πόλεμο, στο δεύτερο παγκόσμιο εναντίον των Γερμανών και εναντίον των Ιαπώνων. Έχει παρασημοφορηθεί αμέτρητες φορές για ανδραγαθήματα. «Ούτε που θυμάμαι πόσες φορές με έχει τιμήσει η πατρίδα» μου λέει και προσθέτει: «…μεγαλύτερη, για μένα, σημασία έχει το τι έκανα εγώ για την πατρίδα και όχι τι έχει κάνει αυτή για μένα».
Στο μεταξύ πολλοί περαστικοί τον έχουν αναγνωρίσει από τις φωτογραφίες του στον Τύπο και τις εμφανίσεις του στην τηλεόραση και μας έχουν «περικυκλώσει». Ορισμένοι του φιλούν με ευγνωμοσύνη το χέρι, άλλοι θέλουν να φωτογραφηθούν μαζί του και άλλοι πάλι του ζητούν ένα αυτόγραφο. Δέχεται με μια αγνή απλότητα τις εκδηλώσεις αγάπης και ευγνωμοσύνης και δεν αφήνει κανέναν παραπονεμένο. Του ζήτησα να μου πει τις απόψεις του για τη σημερινή Ρωσία και την πολιτική κατάσταση. Ξεφεύγει ευγενικά τις πολιτικές τοποθετήσεις. «Ανεξάρτητα από το ποιος μας κυβερνά, σαν πολίτες πρέπει να πράττουμε το καλύτερο για τη χώρα μας» μου λέει. Η ευστροφία του και το αεικίνητό του σε εκπλήττουν. Παρά τα 95 χρόνια που κουβαλάει παραμένει απίστευτα δραστήριος. Όσες ώρες του μένουν από τις επισκέψεις του σε σχολεία, στρατιωτικές μονάδες και την παρουσία του σε διάφορες εκδηλώσεις, τις αφιερώνει στην κατασκευή μοντέλων πλοίων, αεροπλάνων, τανκ, στρατιωτών, εκκλησιών και φυσικά του Κρεμλίνου.
Τον ευχαρίστησα για την ώρα που μού διέθεσε και χαμογελώντας μού απάντησε: «Και συ διέθεσες την ώρα σου για μένα. Να πάτε στο καλό»! Απομακρύνθηκα εντυπωσιασμένος από τη συνάντηση με το δυναμικό αυτό 95χρονο. Όχι τόσο για τα πολεμικά του ανδραγαθήματα όσο για την αγνή και χωρίς ανταλλάγματα αγάπη του για την πατρίδα. Κάτι που εμείς οι Έλληνες το έχουμε ξεχάσει θαυμάζοντας με υποκρισία τη φιλοπατρία των προγόνων μας.
Την επομένη πετούσαμε επιστρέφοντας στην Ελλάδα. Στις βαλίτσες μερικά αναμνηστικά για τους φίλους. Στη μνήμη οι έντονες θύμησες ενός ακόμα υπέροχου ταξιδιού στη Ρωσία της απεραντοσύνης και μια κρυφή υπόσχεση στην καρδιά για μια ακόμα επίσκεψη στη μοναδική Αγία Πετρούπολη…
