Για οσους θέλουν να γνωρίζουν…

Σε τι διαφέρει η Προεδρευόμενη από την Προεδρική Δημοκρατία;

Όπως έχει γίνει αντιληπτό στους φίλους αυτού εδώ του blog, υπάρχουμε και αγωνιζόμαστε με τις ιδέες μας για να αλλάξει το πολιτικό σύστημα της Προεδρευόμενης Κοινοβουλευτικής Δημοκρατίας σε Προεδρική. Όμως, για να μπορέσει ο αναγνώστης να αντιληφθεί γιατί ακριβώς μιλάμε, και να σχηματίσει ολοκληρωμένη άποψη, θα πρέπει να γνωρίζει τις κύριες διαφορές μεταξύ αυτών των δύο πολιτικών συστημάτων.

Οι κύριες λοιπόν διαφορές μεταξύ του ισχύοντος στη χώρα μας πολιτικού συστήματος της Προεδρευόμενης Κοινοβουλευτικής Δημοκρατίας και του πολιτικού συστήματος της Προεδρικής Δημοκρατίας, διαμορφωμένου μάλιστα κατάλληλα για τη δική μας κοινωνία και ιδιοσυγκρασία, είναι οι εξής:…

1) Η Προεδρευόμενη είναι ένα καθαρά ολιγαρχικό πολιτικό σύστημα το οποίο βασίζεται απόλυτα στην αντιπροσώπευση του λαού από μια κλειστή (στη χώρα μας μάλιστα και κληρονομική) πολιτική ελίτ.

Αντίθετα η Προεδρική δημοκρατία είναι πιο δημοκρατικό σύστημα, το οποίο σπάζει τα πολιτικά στεγανά με αμεσότερη συμμετοχή του λαού στη διακυβέρνηση της χώρας.

Είναι δηλαδή κάπου ανάμεσα στην καθαρά Αντιπροσωπευτική δημοκρατία και στην Άμεση δημοκρατία.

2) Η Προεδρευόμενη είναι ένα ασταθές, φοβικό και αναβλητικό πολιτικό σύστημα, που βασίζεται στις πολιτικές ισορροπίες και υπολογίζει πολύ το πολιτικό κόστος.

Αντίθετα η Προεδρική είναι πιο στιβαρό και πιο αποφασιστικό πολιτικό σύστημα, χωρίς να υπολογίζει πολύ το πολιτικό κόστος και αυτό θα καταφανεί στις αμέσως επόμενες διαφορές.

3) Στην Προεδρευόμενη η εκλογή του Κυβερνήτη (πρωθυπουργού), γίνεται έμμεσα μέσω των βουλευτών. Δηλαδή η κυβέρνηση είναι στην εξουσία μόνο αν το θέλει η πλειοψηφία των βουλευτών (Αρχή της δεδηλωμένης ή Ψήφος εμπιστοσύνης). Επομένως ο εκάστοτε πρωθυπουργός είναι δέσμιος των βουλευτών και των ισορροπιών που πρέπει να κρατά.

Αντίθετα στην Προεδρική, η εκλογή του Κυβερνήτη (προέδρου) γίνεται απ’ ευθείας από τους ίδιους τους πολίτες με την ψήφο τους, χωρίς τη μεσολάβηση ή τη βούληση των αντιπροσώπων βουλευτών και επομένως ο εκλεγείς Πρόεδρος δεν είναι δέσμιος κανενός.

4) Για να μπορέσει να υπάρξει μονοκομματική κυβέρνηση στην Προεδρευόμενη δημοκρατία, χρησιμοποιείται αναγκαστικά η ενισχυμένη αναλογική. Έτσι κυβερνούν τη χώρα πάντοτε λαϊκές μειοψηφίες.

Αντίθετα στην Προεδρική δημοκρατία ισχύει η απλή αναλογική και αφενός εκλέγεται πάντα άμεσα κυβέρνηση με 50%+1, έστω και αν χρειαστεί δεύτερη Κυριακή, αφετέρου και οι βουλευτές ταυτόχρονα εκλέγονται με απλή αναλογική, χωρίς αυτό να επηρεάζει την κυβέρνηση αφού δεν απαιτείται ψήφος εμπιστοσύνης. Επομένως τη χώρα κυβερνάει πάντα η λαϊκή πλειοψηφία και οι νόμοι είναι πάντα γνήσια πλειοψηφικοί, χωρίς τροπολογίες και φωτογραφικά νομοσχέδια προς εξυπηρέτηση συμφερόντων, απλά γιατί αυτό είναι πρακτικά αδύνατο.

5) Στην Προεδρευόμενη (ή το ίδιο βασιλευόμενη) υπάρχει πάντα ένας τυπικός ανώτατος άρχων (πρόεδρος ή βασιλιάς) και ένας πρωθυπουργός.

Αντίθετα στην Προεδρική υπάρχει μόνο ο άμεσα εκλεγμένος από το λαό Πρόεδρος. Δεν υπάρχουν δικέφαλα χωρίς ουσία σχήματα.

6) Στην Προεδρευόμενη δεν υπάρχει στην ουσία διάκριση των εξουσιών αφού οι υπουργοί είναι ταυτόχρονα και βουλευτές και ο πρωθυπουργός, αναγκαστικά διορίζει υπουργούς με εντελώς αναξιοκρατικά κριτήρια, κυρίως με βάση επηρεασμούς από ισχυρούς παράγοντες, την γεωγραφική κατανομή, τους σταυρούς προτίμησης κ.λ.π.

Αντίθετα στην Προεδρική υπάρχει ασυμβίβαστο μεταξύ της ιδιότητας του βουλευτή και εκείνης του υπουργού. Ο βουλευτής είναι μόνο βουλευτής, εκπροσωπώντας τον λαό στο Κοινοβούλιο και δεν γίνεται ταυτόχρονα  και υπουργός, ενώ ο Πρόεδρος συγκροτεί την κυβέρνηση από ικανότατα στελέχη μόνο με βάση την αξία τους και την ικανότητά τους για παραγωγή έργου.

Ταυτόχρονα καταπολεμείται αποτελεσματικά το ρουσφέτι, αφού κόβεται η ενιαία αλυσίδα της εξουσίας και της αλληλεξάρτησης  μεταξύ του βουλευτή και του υπουργού.

7) Στην Προεδρευόμενη δεν υπάρχει βεβαιότητα για τον χρόνο των εκλογών. Έτσι υπάρχει πάντα πολιτική αστάθεια και η κυβέρνηση διατρέχει πάντα τον κίνδυνο της πτώσης. Αποτέλεσμα είναι ο πρωθυπουργός να φοβάται πάντα το πολιτικό κόστος και να αναζητεί στηρίγματα σε εξωθεσμικά κέντρα εξουσία, όπως π.χ. τα ΜΜΕ κ.λ.π.

Αντίθετα στην Προεδρική υπάρχει πάντα προκαθορισμένος χρόνος εκλογών στο τέλος κάθε τετραετίας και έτσι ο Πρόεδρος απαλλάσσεται από το άγχος της πτώσης και της αναζήτησης εξωθεσμικών στηριγμάτων.

8) Στην Προεδρευόμενη δεν υπάρχει περιορισμός θητειών του πρωθυπουργού. Η έπαρση λοιπόν της ισοβιότητας κάνει τον κάθε πρωθυπουργό ευάλωτο σε κολακείες και στηρίξεις εξωθεσμικές, αλλά και στο φόβο του πολιτικού κόστους.

Αντίθετα στην Προεδρική προβλέπεται πάντα περιορισμένος αριθμός θητειών, συνήθως δύο τετραετίες, με αποτέλεσμα ο Πρόεδρος να έχει απελευθερωθεί εντελώς (κυρίως στη δεύτερη τετραετία) από το άγχος της επανεκλογής και να αφοσιώνεται στη λήψη μέτρων για το καλό του λαού, χωρίς κανένα φόβο για πολιτικό κόστος.

9) Στην Προεδρευόμενη είναι παντελώς αδύνατο να υπάρξει συμφωνία μεταξύ των κομμάτων και νόμος που να ρυθμίζει την ενιαία δημοκρατική οργάνωση και λειτουργία των κομμάτων (π.χ. εκλογή αρχηγού,  υποψηφίων βουλευτών, υποψηφίων τοπικών αρχόντων κ.λ.π. από τη βάση των κομμάτων), τον έλεγχο των οικονομικών των κομμάτων κ.λ.π.

Αντίθετα στην Προεδρική, ακόμα και αν δεν συμφωνούν όλα τα κόμματα στην δημοκρατική οργάνωση και οικονομική διαφάνεια, είναι τέτοια η πιο πάνω λειτουργία και η δυναμική αυτού του πολιτικού συστήματος, που εκ των πραγμάτων οδηγεί σε ενιαίο τρόπο δημοκρατικής οργάνωσης και λειτουργίας των κομμάτων.

Για παράδειγμα, εκ των πραγμάτων ούτε ο αρχηγός του κόμματος εξαρτάται από τους βουλευτές του, ούτε οι βουλευτές εξαρτώνται από τον αρχηγό, αφού και οι δύο εκλέγονται από την βάση του κόμματος και δεν διορίζει ο ένας τον άλλο. Επομένως οι βουλευτές είναι ανεξάρτητοι να ελέγχουν ακόμα και την ίδια την κυβέρνηση του κόμματός τους ή να καταψηφίζουν νομοσχέδια της κυβέρνησης, χωρίς να τίθεται θέμα κομματικής πειθαρχίας ή να κινδυνεύει να πέσει η κυβέρνηση ή να κινδυνεύουν να διαγραφούν οι βουλευτές ή να μην γίνουν υπουργοί.

10) Στην Προεδρευόμενη, για να μπορεί να διατηρηθεί αλώβητη η κατεστημένη ολιγαρχία που καλύπτεται πίσω από αυτό το πολιτικό σύστημα και να προστατεύσει αποτελεσματικά τα μέλη της, είναι αναγκαίο να ελέγχει και τη Δικαιοσύνη.

Αντίθετα στη Προεδρική, η Δικαιοσύνη είναι πραγματικά ανεξάρτητη για να επιτελέσει την αποστολή της, ανεξάρτητα από το πρόσωπο εναντίον του οποίου στρέφεται.

Υπάρχουν φυσικά και άλλες μικρότερες διαφορές υπέρ του πολιτικού συστήματος, της Προεδρικής Δημοκρατίας και φυσικά η συντριπτική πλειοψηφία των κρατών του κόσμου, εφαρμόζουν αυτό το πολιτικό σύστημα.

Ίσως τώρα να αντιλαμβάνεστε γιατί η δική μας κρατικοδίαιτη πολιτικοοικονομική ολιγαρχία δεν μιλάει καθόλου για αλλαγή του πολιτικού συστήματος, ούτε φυσικά γίνεται καμία σχετική δημοσκόπηση.

Απλά γιατί κάτι τέτοιο θα οδηγούσε αυτόματα σε κατάρρευσή της.

Όμως πιστεύουμε ακράδαντα πως μόνο το πολιτικό σύστημα της Προεδρικής Δημοκρατίας είναι εκείνο που μπορεί να δώσει νέα ώθηση στη χώρα μας για ένα νέο ξεκίνημα, αφήνοντας πίσω το κρατικοδίαιτο, αντιπαραγωγικό και ραγιάδικο παρελθόν μας.

Εσείς θα αποφασίσετε.

Προεδρική Κοινοβουλευτική Δημοκρατία (Ημιπροεδρικό σύστημα)

Tο ημιπροεδρικό σύστημα είναι ένας τύπος προεδρικής δημοκρατίας. Στα ημιπροεδρικά συστήματα υπάρχει και πρόεδρος και πρωθυπουργός. Ο πρόεδρος είναι ο Αρχηγός του Κράτους, εκλέγεται από το λαό και διορίζει την κυβέρνηση. Το κοινοβούλιο κατέχει τη νομοθετική εξουσία, ενώ ο πρόεδρος και ο πρωθυπουργός μοιράζονται την εκτελεστική εξουσία. (Γαλλία, Ρωσία κ.ά)

Στην Γαλλία π.χ. υπάρχει η Γερουσία και η Βουλή. Ο Π.τ.Δ. ορίζει Πρωθυπουργό όμως τον Πρόεδρο του πλειοψηφίσαντος κόμματος [ συνήθως είναι αυτό του οποίου ηγείται ο ίδιος ].

Στην Ρωσσία υπάρχει η ΔΟΥΜΑ , κάτι αντίστοιχο με την Γερουσία και η Βουλή των αντιπροσώπων…δύο σώματα από τα οποία παιρνούν όλα τα νομοθετήματα τα οποία ουσία ο Π.τ.Δ. μέσω του Πρωθυπουργού τον οποίο ο ίδιος διορίζει και μπορούμε να πούμε ότι συνεκλέγονται, και ουδέποτε μετά την πτώση της ΣΟΒΙΕΤΙΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ, δεν απερρίφθη κανένα νομοθέτημα, ουσία λοιπόν ο Π.τ.Δ κυβερνά, και ο Πρωθυπουργός εκτελεί.

Του αυτό συμβαίνει και στην Γαλλία….

Κατανοώντας το αμερικανικό πολιτικό σύστημα…

Και ερχόμαστε τώρα στο ΑΜΕΡΙΚΑΝΙΚΟ ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΤΗΝ ΑΜΙΓΗ ΠΡΟΕΔΡΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ.

Οι αμερικανικές εκλογές αποτελούν εδώ και δεκαετίες ένα παγκόσμιο γεγονός, καθώς λόγω της άτυπης ηγεσίας του Δυτικού Κόσμου από τις ΗΠΑ το αποτέλεσμά τους επηρεάζει την τύχη ολόκληρου του κόσμου.

Το 2012 σηματοδοτεί τις 57ες Προεδρικές Εκλογές στις Ηνωμένες Πολιτείες. Το πολιτικό προσκήνιο και μερικώς το παρασκήνιο το παρακολουθούμε από τα τηλεοπτικά δελτία και μερικά ρεπορτάζ εφημερίδων, λόγω της διαδικασίας ανάδειξης του υποψηφίου του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος, που θα διεκδικήσει την προεδρία από τον Barack Obama.

Είναι επισφαλές πάντως να ισχυριστεί κάποιος ότι καταλαβαίνει ακριβώς πως διεξάγονται οι αμερικανικές εκλογές χωρίς να κατανοήσει τη δομή του εκλογικού συστήματος των ΗΠΑ. 

Το Αμερικανικό Σύνταγμα προβλέπει το πολίτευμα των ΗΠΑ ως Προεδρική Δημοκρατία, δηλ. εκλογή του εκτελεστικού οργάνου ανεξάρτητα από την εκλογή του νομοθετικού, αντίθετα από ότι συμβαίνει παραδοσιακά στις περισσότερες ευρωπαϊκές δημοκρατίες (προεδρευόμενη ή βασιλευόμενη δημοκρατία). Ο Πρόεδρος των ΗΠΑ έχει εκτελεστικές αλλά και νομοθετικές εξουσίες.

Το νομοθετικό έργο εκτελεί κυρίως το Αμερικανικό Κογκρέσο, μέσω της Βουλής των Αντιπροσώπων και της Γερουσίας. Η Βουλή των Αντιπροσώπων εκλέγει τα μέλη της από τις 50 πολιτείες ανάλογα τον πληθυσμό τους, μέσω μονοεδρικών περιφερειών, σήμερα 435, για διετή θητεία. Η Γερουσία έχει δύο μέλη από κάθε πολιτεία: κάθε μέλος εκλέγεται για έξι χρόνια και το σύστημα είναι έτσι δομημένο ώστε κάθε δύο χρόνια να ανανεώνεται το 1/3 των εδρών. Με αυτό τον τρόπο το Αμερικανικό Κογκρέσο παρουσιάζει μία συνεχή ανανέωση της εμπιστοσύνης του αμερικανικού λαού και εκσυγχρονίζεται ως προς τις τάσεις της κάθε εποχής.

Το τρίτος μέρος της δομής του αμερικανικού πολιτεύματος είναι το Ανώτατο Δικαστήριο, με δικαστές που ορίζονται ισόβια από τον Πρόεδρο, ύστερα από έγκριση του Κογκρέσου, και γνωμοδοτεί επί νομοσχεδίων έως και της ακύρωσης νόμων τόσο της Εκτελεστικής όσο και της Νομοθετικής Εξουσίας. Μέσα από το περίφημο σύστημα «check and balances» (έλεγχοι και ισορροπίες) το αμερικανικό πολίτευμα επιτυγχάνει την εύρυθμη λειτουργία του και την συνέχεια στην κυβέρνηση, καθώς κυβερνητικές κρίσεις δεν επηρεάζουν άμεσα την λειτουργία του Κογκρέσου και αντίστροφα.

Παρόλο που το αμερικανικό πολιτικό σύστημα θα μπορούσε να περιγραφεί ως απόλυτα δικομματικό αξίζει να κάνουμε δύο επισημάνσεις: στις ΗΠΑ υπάρχουν αυτή την στιγμή το Δημοκρατικό Κόμμα, το Ρεπουμπλικανικό, οι Πράσινοι, οι Λιμπερτάριανς και το Συνταγματικό Κόμμα και περισσότερες από τριάντα μικρότερες πολιτικές οντότητες που εκπροσωπούνται σε πάνω από τις μισές πολιτείες. Αυτό που συνήθως περνάει απαρατήρητο είναι ότι οι αμερικανοί δεν ψηφίζουν ποτέ κόμματα, αλλά μόνο πρόσωπα. Τα πρόσωπα στηρίζονται από κόμματα, μικρά ή μεγάλα, και έτσι αναδεικνύονται τα ποσοστά ισχύος του κάθε κόμματος.

Παρόλη αυτή την αμεσότητα του αμερικανικού εκλογικού συστήματος, για την εκλογή του Προέδρου υιοθετήθηκε ένα διαφορετικό σύστημα, αυτό των Εκλεκτόρων. Η λογική είναι η εξής: κάθε πολιτεία έχει τόσους εκλέκτορες όσους και οι αντιπρόσωποι της στο Κογκρέσο (δηλ. αριθμός βουλευτών συν αριθμός γερουσιαστών). Ο υποψήφιος που θα συγκεντρώσει την απόλυτη πλειοψηφία των εκλεκτόρων (270) θα λάβει το χρίσμα του Προέδρου των ΗΠΑ. Το πνεύμα του συστήματος αυτού είναι ο Πρόεδρος της Ομοσπονδίας να εκλέγεται ταυτόχρονα και από τις πολιτείες που αποτελούν την Ομοσπονδία αλλά και από τον λαό.

Το εξαιρετικά ενδιαφέρον είναι ότι το Αμερικανικό Σύνταγμα επιτρέπει στην κάθε πολιτεία να ορίσει αυτόνομα πως θα επιλέξει τους εκλέκτορές της και πως αυτοί θα ψηφίσουν. Σαράντα οκτώ πολιτείες τηρούν το σύστημα που υπαγορεύει ότι ο πλειοψηφών υποψήφιος εντός μιας πολιτείας λαμβάνει το σύνολο των εκλεκτόρων. Οι υποψήφιοι εκλέκτορες στις περισσότερες περιπτώσεις ορίζονται από τα κόμματα. Το Maine (4 εκλέκτορες) και η Nebraska (5 εκλέκτορες) χρησιμοποιούν ένα αναλογικό σύστημα όπου ο νικητής λαμβάνει το ανάλογο των ψηφοφόρων που τον στήριξαν και επιπλέον δύο έδρες. Η πρώτη φορά που πρακτικά στην πράξη συνέβη αυτό, λόγω του μικρού αριθμού των εκλεκτόρων, ήταν όταν το 2008, η Nebraska αποφάσισε να δώσει τον ένα από τους πέντε εκλέκτορές της στον Obama. Να σημειωθεί ότι οι εκλέκτορες είναι υποχρεωμένοι να τηρήσουν την λαϊκή εντολή μόνο εκ μέρους 24 πολιτειών, καθώς στις υπόλοιπες δεν απαγορεύεται να παρακάμψουν την πολιτειακή ετυμηγορία, αν και αυτό έχει συμβεί ελάχιστες φορές, δεδομένου ότι οι οριζόμενοι εκλέκτορες είναι συνήθως κομματικά στελέχη του κόμματος που στήριξε τον υποψήφιο που συγκέντρωσε τις περισσότερες ψήφους.

Το αμερικανικό πολίτευμα μπορεί να φαίνεται πολύπλοκο, αλλά στην καρδιά του βρίσκεται η εκπροσώπηση από τον λαό και η διαχρονική αρμονία των τριών εξουσιών (εκτελεστικής, νομοθετικής, δικαστικής). Μέσα από την συνεχή ανανέωση των αναλογιών στην νομοθετική εξουσία το σύστημα ωρίμασε στο να αποδίδει και να λειτουργεί. Χαρακτηριστικό είναι ότι από το 1934 μέχρι σήμερα το Κογκρέσο σχεδόν πάντα έχει τους Δημοκρατικούς στην πλειοψηφία, χωρίς αυτό να εμποδίσει τον λαό να εκλέξει Ρεπουμπλικάνο Πρόεδρο ή να αποτρέψει τον Ρεπουμπλικάνο Πρόεδρο να κυβερνήσει.