Του Διονύση Μεσσάρη
Οι πλατείες των πόλεων ασκούσαν πάντα έναν μαγνητισμό. Πολεοδομικό εύρημα παλαιόθεν του αστυφιλούς ανθρώπου αποτέλεσε υπαίθριο καθιστικό, στέγασε το ποιοτικό εμπόριο της γειτονιάς, το σημείο συγκέντρωσης εκατοντάδων πολιτών, είδε στέψεις βασιλέων, εκκινήσεις πολέμων, και γενικά πολλά τραγικά ιστορικά γεγονότα.Διατηρώντας ακόμη ανέπαφη την λειτουργία της αρχαίας Ελληνικής Αγοράς αλλά και της Ρωμαϊκής της άποψης ως συνδετικού κόμβου μεταξύ πολλών συγκεντρικών δρόμων, η πλατεία παγιδεύει ανθρώπους μέσα της αλλά και εισερχόμενα οχήματα, που γυρνάνε αενάως κυκλικά ψάχνοντας μία έξοδο να διαφύγουν, σαν τα ηλεκτρόνια σθένους, από έναν πείσμονα ατομικό πυρήνα. Α! ρε Ερνέστο (Rutherford κατά κόσμον) ήταν ανάγκη να μας ανοίξεις τα μάτια; Δεν μπορούσες να μας τα βγάλεις; Ως ανθρωπότητα ίσως είμαστε ακόμη ανίκανοι να διαχειριστούμε τόσο πολύ τεχνολογία και επιστήμη. Τέλος πάντων.
Βρίσκομαι, που λέτε αγαπητοί μου φίλοι, καθισμένος τουρτουρίζοντας από το κρύο σε ένα παγκάκι της αγαπημένης μου πλατείας αναμένοντας μάταια έναν γλυκό λόγο που ποτέ δεν θα έρθει. Μελετώ τις φυσιογνωμίες των ανθρώπων γύρω μου αποστασιοποιημένος και (τι άλλο;) σκεπτόμενος ως ανωτέρω. Τραβάει την προσοχή μου λοιπόν ένα ζωηρό τσούρμο από έξι – επτά «αντράκια» που μιλάγανε και χαχανίζανε μεταξύ τους δυνατά, μοιράζοντας ο ένας στον άλλο, αυτό που λέμε, σφαλιάρες και εν γένει φερόντουσαν σαν να ζούσαν στον απομονωμένο δικό τους τρελό μικρόκοσμο μεθυσμένοι από τεστοστερόνη φρέσκιας κοπής.
«Να λαβή για νέα σκέψη» ψιθύρισα χαμογελώντας, «κάποτε ήμουν και εγώ έτσι». Οι υπόλοιποι περαστικοί φαινόντουσαν ενοχλημένοι. Σας ζητώ συγγνώμη αλλά είχε πλάκα η όλη φάση. Άρχισα να παρατηρώ καλύτερα. Κοινωνική ομάς, αγελαίας συμπεριφοράς, μέλη καταπιεζόμενα και ετεροπροσδιοριζόμενα και κανα δύο άλλα -όμενα, με ισχυρή εξάρτηση από την ομάδα, σε ενδιάμεση φάση κοινωνικοποίησης, με σαφώς διαμορφωμένες ιεραρχικές δομές, έχοντα αποβάλλει προσωρινώς το κοινωνικό τους καθωσπρεπικό επίστρωμα. Ο αρχηγός φαινόταν αμέσως, ήταν ο πιο ελαφρά ντυμένος, ξεμπράτσωτος μέσα στο κρύο και εμφανισιακά ο πιο ψηλός και ωραίος. Ο υπαρχηγός, λιγότερο προικισμένος, αμφισβητούσε συγκαλυμμένα την εξουσία του άνακτος και βυσσοδομούσε εναντίον του προσπαθώντας να παρασύρει και τους άλλους. Οι άλλοι ακολουθούσαν σκυφτοί γέρνοντας μία προς τον έναν μία προς τον άλλο με το βλέμμα θολό, την γλώσσα να κρέμεται, τη μύτη υγρή και να τρέχει, τα χέρια μελανιασμένα από το κρύο και μπηγμένα βαθιά στις τσέπες, λες και αν ήταν δυνατόν, να τα βγάλουν από την άλλη μεριά από τα μπατζάκια.
«Δεν πειράζει νέοι είναι, αντέχουν». Κάποτε κάποιος κερατάς (συγχωρήστε με) εκπαιδευτής στην Σχολή Αξιωματικών μας έβγαζε γυμνούς στα χιόνια για να φτιάξουμε ηγετική στόφα, όπως έλεγε, δεν πάθαμε τίποτε, άσχετο αν τότε πιστεύαμε το αντίθετο. Αλλά καλές οι παρατηρήσεις για το φαίνεσθαι με το σκέπτεσθαι τι γίνεται; «Ρ μ…, αυτός πρέπει να με γέλασε, πόσο κάνει 5 επί 6»; Η απάντηση με αποκάρδιωσε. «Νομίζω 30 ρε, … σιγά ρε βλήμα που κάνει 56»! Ήταν η θριαμβευτική απάντηση του υπαρχηγού που τιμώρησε δεόντως έναν από τους μπερτόδουλους που αμέσως έτρεξε να χωθεί στην ασφάλεια του πλήθους των υπολοίπων ομοιοπαθών του. Τώρα είχα ενοχληθεί, με την ιδιότητα του διδασκάλου πάντοτε. Ήταν προφανές ότι όλοι τους ήταν γυμνασιόπαιδα και η έλλειψη της προπαίδειας ήταν απαράδεκτη μετά από έξι-επτά χρόνια σπουδών. Ο θυμός με συνεπήρε. Καλά οι υποτακτικοί αλλά και ο αρχηγός; Δεν μου καθότανε καλά η σκέψη. Τώρα οι εγκεφαλικές μου έλικες είχαν ανοίξει την βαλβίδα της γλυκόζης και γκαζώνανε για ανώτερες φλοιικές διεργασίες.
Η επαγγελματική μου δραστηριότητα μου έχει δώσει, ανάμεσα σε άλλα, και την ευκαιρία για το βαρύ καθήκον της εκπαίδευσης. Έχω διδάξει από νοικοκυρές μέχρι ανώτερους αξιωματικούς, από απλούς σπουδαστές μέχρι παιδαγωγούς και έχω αποκομίσει κάποια στέρεα συμπεράσματα. Πχ αναφορικά με την γλώσσα και τα μαθηματικά οι μαθητές χρόνο με τον χρόνο υποβαθμίζονται οικτρά. Στα γραπτά τους παρατηρώ να ανεβαίνουν οι βαθμολογίες εισόδου στο πανεπιστήμιο και η ορθογραφία να γίνεται όλο και χειρότερη. Η λεξιπενία, η αδυναμία ορθής έκφρασης, η κουλτούρα, ο συμπερασματικός λόγος, η μαθηματική δομή της σκέψης προβάλλουν ως προβληματικά σημεία. Εντάξει λοιπόν και τι έγινε; Δεν θα γίνουμε όλοι Αϊνστάινδες ή Πρόεδροι της Δημοκρατίας. Μα αυτό ακριβώς είναι το θέμα! Δηλαδή αυτοί που θα γίνουν. Δεν θα προέλθουν από την ίδια πληθυσμιακή ομάδα; Δεν θα κληθούν να πάρουν αποφάσεις που θα επηρεάζουν την εξέλιξη και προκοπή του τόπου μας; Και καλά αν είναι χαρισματικοί, αν όμως δεν είναι, και είναι τρόπον τινά άτομα με ειδικές ανάγκες, και προκριθούν με μέσο; ή ως άτομα με ειδικές ικανότητες καταφέρουν και παρασύρουν τον κομματικό μηχανισμό και στεφθούν αρχηγοί και φθάσουν μέχρι και πρωθυπουργοί; Παρακολουθήστε πως χειροτερεύει τώρα. Αν καθήμενοι στον θρόνο καταλάβουν τι αποκοτιά κάνανε και φωνάξουνε για βοήθεια κανέναν νομικό σύμβουλο, κανένα αδελφό, καμιά μαμά, κανένα μπαμπά για να τους λέει τι να κάνουνε και τι να λένε; Δηλαδή πολύ απλά ψηφίζουμε τον Α και μας κυβερνά ο Β. Αλλά και αν ο ηγέτης μας είναι από τα άτομα που όντας προβληματικά πιστεύουν ότι είναι χαρισματικά; Τότε την κάτσαμε την βάρκα. Βέβαια το έριξα στα παραδείγματα στον χώρο της πολιτικής επειδή κακές επιλογές εκεί επηρεάζουν τις τύχες εκατομμυρίων ανθρώπων και αν λάβουμε υπόψη και το πέταγμα της πεταλούδας ίσως και δισεκατομμυρίων. Όμως εξίσου οδυνηρό είναι, και ο λάθος άνθρωπος στην ηγεσία μίας εταιρείας, και ο κακός προϊστάμενος στην Εφορία, και ο ατάλαντος σκηνοθέτης και ο ανοργάνωτος προϊστάμενος των κατά τα άλλα συμπαθών σκουπιδιάρηδων κοκ.
Πριν από λίγο καιρό σε μία τάξη υποψήφιων αξιωματικών προσπαθούσα να περάσω εντέχνως τις αρχές ενός καλού ηγέτη. Όταν λέω προσπαθούσα το εννοώ, γιατί συμβαίνει και στα καλύτερα σπίτια, η γενική απαξίωση που σας περιέγραψα πριν, έχει κατακυριεύσει τα πάντα στην Ελλάδα. Τα πράγματα είναι απλά, για να σου εμπιστευθώ την τύχη την δική μου, των παιδιών μου και γενικά όλων όσων πρέπει, είναι απαραίτητο να διαθέτεις κάποιες ηγετικές αρετές. Όμως καλοί μου φίλοι για να μη σας κάνω διάλεξη και κατάχρηση της υπομονής σας θα σας πω μερικές με απτά πολιτικά παραδείγματα.
Αν ο Γεώργιος Παπανδρέου είχε διαβάσει την τέχνη του πολέμου του φον Κλαούζεβιτς, θα ήξερε ότι ο όποιος πόλεμος είναι από μόνος του μία βαρβαρότητα και δεν επιδέχεται γενικούς κανόνες, που έτσι και αλλιώς τους θέτει ο νικητής. Έπρεπε λοιπόν όταν πήρε τις εκλογές, να είχε πάρει την εξουσία από το παλάτι, από τους στρατηγούς, από τους συνταγματάρχες από τους αποξηλωτές πεζοδρομίων, από τους δενδροψηφιστές, από τους θυρωρούς, τους περιπτεράδες, τους τρικυκλίστες, τους παπάδες και τους νωματάρχες, και τώρα θα ήμασταν σε αφάνταστα καλύτερη κατάσταση. Ήταν εποχή βίαιη και μπορούσε να το κάνει παρά τα όποια σκοτεινά κέντρα αποφάσεων, ατυχώς δεν είχε την ειδική γνώση της ηγεσίας. Όταν σε μια τελευταία προεκλογική ομιλία ο τότε πρωθυπουργός Ανδρέας Παπανδρέου άρχισε να ψελλίζει κάτι για λιτότητες (σας θυμίζει κάτι που έπρεπε να είχε γίνει από παλιά;) ο κόσμος από κάτω του αγρίεψε, τότε υπό την πίεση ο πρόεδρος είπε το ιστορικό «Τσοβόλα δώστα όλα» και έκτοτε μας πήρε ο διάολος. Σε μία ανάλογη περίπτωση, ο Ελευθέριος Βενιζέλος ανυποχώρητος, με τρεις επαναλήψεις της ιδίας φράσης κοφτά πέρασε στους χιλιάδες οπαδούς του, διψασμένους για Συντακτική Βουλή, αυτό που ήθελε αυτός, την Αναθεωρητική Βουλή, χωρίς περιστροφές και το πλήθος μουγγάθηκε. Ο ηγέτης πρέπει να παίρνει αποφάσεις και να δρα υπό καθεστώς πίεσης και αδυναμίας. Είναι πασίγνωστη η γερμανοφιλία του συμπατριώτη μου Ιωάννη Μεταξά. Ακόμη θυμάμαι το γρονθοκοπίδι που ρίχναμε με τους Άλκιμους του Πλεύρη απόγονους της ΕΟΝ όντας εμείς πρόσκοποι βασιλέως (δύο γάιδαροι μαλώνανε σε ξένο αχερώνα). Χρειάστηκε λοιπόν να προχωρήσει αρκετά τα επεισόδια προ του δεύτερου παγκόσμιου πολέμου για να αποβάλλει την κακιά του έξη και την παλινδρόμηση ο Μεταξάς και να ταχθεί με τους «καλούς», αφού διείδε από το πλήθος των συμμάχων ότι η Γερμανία δεν θα είχε καμία ελπίδα. Μα και όλες οι μετεπαναστατικές του 1821 κυβερνήσεις ήταν ανίκανες για ανεξάρτητες πολιτικές από ξένες δυνάμεις. Άρα ο ηγέτης πρέπει να είναι ικανός για ανεξάρτητη δράση, έστω και με αυτό που λέμε στην πλοηγία «ελίγδην πλου».
Δεν μπορώ να αντισταθώ να μην σας θίξω και τις υπόλοιπες αρετές επί τροχάδην, μόνο που τώρα επειδή θα αναφέρομαι σε ζωντανούς θα είμαι αόριστος. Δεν φοβάμαι όμως, γιατί ξέρω ότι για να μας διαβάζετε, θα είστε του ειδικού κυκλώματος των βαθειά ενημερωμένων. Έτσι θα σας λέω ένα και θα καταλαβαίνετε δέκα. Μόνο βαστάτε τ’άλογα να πάρω μίαν ανάσα.
Ο ηγέτης πρέπει να έχει διοικητικά προσόντα και παίζει με όλα τα όπλα του διαγράφοντας την κατάλληλη στιγμή, στιγματίζει τους υφισταμένους του, τους νικά στα επιχειρήματα, τους εμψυχώνει, περισσότερο τους δείχνει το μαστίγιο παρά το χρησιμοποιεί, έχει πάντα μαζί του ένα κάρο με καρότα, δρα αστραπιαία, του αρέσουν τα κομπιούτερ αλλά δεν γίνεται γιάπης, είναι καλύτερος ρήτορας από αυτούς και γενικά έχει μεγαλύτερο δείκτη IQ.
Ο ηγέτης μάτια μου, διαπνέεται από μία ανώτερη αίσθηση καθήκοντος και αυτοθυσίας και χάνει με αξιοπρέπεια και δεν λέει «μετά από εμένα το χάος έτσι για να μάθετε» όπως έκαναν ένας νεκρός και δύο ζωντανοί πρόσφατοι πρωθυπουργοί. Ο ηγήτορας διακατέχεται από αίσθημα δικαιοσύνης και δεν ταπώνει τη μία κοινωνική ομάδα προς χάριν της άλλης επειδή έχει ισχυρή συνδικαλιστική ασπίδα. Καληώρα τις ωρομίσθιες καθαρίστριες προς χάριν των υπαλλήλων της ΔΕΗ. Ένα πρωθυπουργός αντέχει τα πολύωρα ταξίδια και δεν τρέχει στην κρεβατοκάμαρα του ξενοδοχείου τάχα να ξεκουραστεί για να αποφύγει να δει τετ α τετ τα ιερά πρόσωπα των άλλων εκπροσώπων κρατών στο εστιατόριο. Ένας υπουργός φλερτάρει την γραμματέα της συνάντησης υπουργών, γιατί έτσι θα κερδίσει χρόνο που θα φέρει πρώτα σε αυτόν τα πρακτικά. Δηλαδή με άλλα λόγια χρειάζεται πρωτοβουλία, δραστηριότητα, αγωνιστικότητα και ικανότητα παρατεταμένης δράσης. Ο κομματάρχης πρέπει να έχει όραμα, να είναι αλληλέγγυος με τα στελέχη του, τους ψηφοφόρους και τους ρέστους. Δεν λέει τώρα που κερδίσαμε τις εκλογές βαράτε τους μπολσεβίκους να μην έρθουν και μας πάρουν τις περιουσίες αλλά και τις απεχθείς μειονότητες που μας στήριξαν.
Πρέπει να έχει χαρακτήρα. Ναι, να κόβεις τους επέχοντας των σταχύων που σε αμφισβητούν, αλλά να μην εξαμβλώνεις όσους είναι μεγαλύτεροι στην ηλικία από εσένα, να μην δημιουργείς ψευδείς ποσοστώσεις έστω και αν είναι γυναίκες που τις αγαπώ υπερβολικά. Μην ξεχνάς τους αφισοκολλητές σου γιατί μετά θα κάνεις τις εκλογές μόνος σου.
Λυπάμαι που σας κούρασα αλλά δυστυχώς έτσι έπρεπε να γίνει. Τώρα έχετε τα εφόδια για τρεις ιστορικές αποφάσεις ενόψει των εκλογών που έρχονται. Πρώτον επιλέξτε το κόμμα που ταιριάζει στις τέσσερες τελευταίες φορολογικές σας δηλώσεις. Δεύτερον ενταχθείτε στο κόμμα αυτό και δώστε μάχη, αυτή την φορά για τον σωστό αρχηγό. Τρίτον απαντήστε ανεπηρέαστα σε μερικά ζητήματα επί της αρχής και της εν γένει φιλοσοφίας που αποπνέουν οι προεκλογικές εξαγγελίες, όπως αυτές προκύπτουν από την ανάγνωση εφημερίδων όπως η παρούσα ανά χείρας (μάλλον ποντικίου ή mouse). Δύο τινά θα συμβούν ή θα πετύχουμε την επιλογή μας και θα πάμε καλά ή θα είμαστε κοψοχέρηδες ή θα γίνουμε Επιμυθείς (σας τα ‘λεγα εγώ). Άντε και καλή μας δύναμη.
