Της Βάνας Λυκομήτρου.
Tέταρτος στους γυναικολογικούς καρκίνους έρχεται ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας, ενώ σε όλη την Ευρώπη κάθε χρόνο πεθαίνουν από αυτόν περίπου 30 χιλιάδες γυναίκες. Όσον αφορά στην αποτελεσματικότητα των εμβολίων κατά των προκαρκινικών αλλοιώσεων που προκαλούνται από τα στελέχη 16 και 18 του ιού HPV, αγγίζει το 99%.Ti είναι ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας και από ποια ηλικία συνήθως εμφανίζεται;
Είναι ο τέταρτος συχνότερος γυναικολογικός καρκίνος, τουλάχιστον στις δυτικές κοινωνίες. Σε παγκόσμιο επίπεδο ωστόσο, είναι ο πιο συχνός , καθώς στις αναπτυσσόμενες χώρες, στις χώρες της Αφρικής, δεν υπάρχουν προγράμματα πρωτογενούς ή δευτερογενούς πρόληψης, οπότε δεν ανιχνεύεται εγκαίρως. Στις Δυτικές κοινωνίες, που εφαρμόζεται το τεστ Παπανικολάου – το οποίο ουσιαστικά είναι η βασική δευτερογενής πρόληψη – ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας στις μέρες μας, έχει δραματική μείωση.
Θεωρητικά εμφανίζεται σε δυο περιόδους. Στις ηλικίες 35 με 40 και μετά στις γυναίκες προχωρημένης ηλικίας, δηλαδή μετά τα 75 έτη. Αιτιολογικός παράγοντας θεωρείται η λοίμωξη από τον HPV, τον ιό των ανθρωπίνων θηλωμάτων. Έχει διαπιστωθεί, ότι στο 99,7% των περιπτώσεων γυναικών που έπαθαν καρκίνο του τραχήλου της μήτρας, υπήρχε λοίμωξη από τον ιό HPV .
Βάση στατιστικών στοιχείων, πόσο συχνά εμφανίζεται και σε τι ποσοστό οδηγεί στον θάνατο;
Στην Ελλάδα δεν έχουμε στατιστικά στοιχεία, καθώς δε γίνεται καταγραφή όλων των περιστατικών τουλάχιστον από την περιφέρεια. Ωστόσο, σε ολόκληρη την Ευρώπη, περίπου 60.000 γυναίκες εμφανίζουν καρκίνο του τραχήλου της μήτρας και 30.000 πεθαίνουν εξαιτίας αυτού κάθε χρόνο, ενώ κάθε στιγμή περισσότερες από 225.000 γυναίκες ζουν με αυτήν την ασθένεια , έχοντας θεραπευθεί ή όχι.
Υπάρχει προδιάθεση ή και παράγοντες που ευνοούν την εμφάνισή του?
Σήμερα, έχει αποδειχτεί πως η εμμένουσα λοίμωξη από τους υψηλού κινδύνου τύπους του ιού HPVαποτελεί απαραίτητο παράγοντα για την εμφάνιση καρκίνου του τραχήλου της μήτρας. Προδιαθεσιακοί παράγοντες είναι η πρόωρη έναρξη των ερωτικών επαφών, οι πολλαπλοί σύντροφοι και το κάπνισμα. Οι παράγοντες αυτοί, ευνοούν την ανάπτυξη της HPV λοίμωξης και συνεπώς σε βάθος χρόνου την εμφάνιση του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας.
Ποια είναι τα συμπτώματα?
Στα αρχικά στάδια, δεν υπάρχουν συμπτώματα. Σε πιο προχωρημένα στάδια, μπορεί να εμφανιστεί με κολπική αιμορραγία μετά την σεξουαλική επαφή, κολπική αιμορραγία ενδιάμεσα από τις περιόδους της γυναίκας, ή με δύσοσμη κολπική έκκριση. Σε ακόμα πιο προχωρημένο επίπεδο, ενδέχεται να υπάρχουν πόνος στη γεννητική περιοχή από την διήθηση γειτονικών οργάνων.
Όσον αφορά στην πρόληψη? Είναι εφικτή?
Η πρόληψη είναι εφικτή και είναι και το σημαντικότερο. Διακρίνουμε την πρωτογενή και την δευτερογενή πρόληψη. Η πρωτογενής πρόληψη περιλαμβάνει την αποχή από τις σεξουαλικές επαφές, την αυστηρή μονογαμική σχέση και τη χρήση του προφυλακτικού. Πλέον το σημαντικότερο σημείο της πρωτογενούς πρόληψης, είναι ο εμβολιασμός κατά του HPV. Η δευτερογενής πρόληψη στηρίζεται στην ανίχνευση και θεραπεία των προκαρκινικών αλλοιώσεων που προκαλεί η HPV λοίμωξη. Δευτερογενής πρόληψη είναι το τεστ Παπανικολάου, η κυτταρολογία υγρής φάσης, μια εξελιγμένη μορφή του τεστ ΠΑΠ, το HPV DNA test και η κολποσκόπηση.
Ποιες είναι οι θεραπευτικές μέθοδοι κι επιπλέον υπάρχει πιθανότητα μια γυναίκα που δεν έχει ακόμα τεκνοποιήσει, να αρρωστήσει από καρκίνο του τραχήλου της μήτρας και να μπορέσει να τεκνοποιήσει μετά?
Οι βασικές μορφές θεραπείας είναι η χειρουργική, η ακτινοθεραπεία και η χημειοθεραπεία ανάλογα με το στάδιο της νόσου. Είναι πολύ σημαντική η πρώιμη αναγνώριση των γυναικών με καρκίνο του τραχήλου της μήτρας σε αρχικό στάδιο γιατί οι θεραπευτικές παρεμβάσεις που μπορούμε να προσφέρουμε, δίνουν την δυνατότητα στη γυναίκα, να διατηρήσει την αναπαραγωγική της ικανότητα. Αυτό γίνεται με την κωνοειδή εκτομή ή τη ριζική εξαίρεση μόνο του τραχήλου διατηρώντας τη μήτρα και τις ωοθήκες, έτσι ώστε εφόσον το επιθυμεί να μπορέσει στη συνέχεια –τηρώντας κάποιες συγκεκριμένες προϋποθέσεις- να τεκνοποιήσει . Αυτές είναι γνώσεις και τεχνικές που εφαρμόζονται τα τελευταία χρόνια για την διατήρηση της αναπαραγωγικής ικανότητας σε γυναίκες με γυναικολογικό καρκίνο, κάτι πολύ σημαντικό όταν εμφανίζεται σε μια νέα γυναίκα και κυρίως άτεκνη.
Να έρθουμε τώρα στο εμβόλιο κατά του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας. Να πούμε δυο λόγια;
Στην αγορά κυκλοφορούν δύο εμβόλια. Το Gardasil και το Cervarix. Αυτά προφυλάσσουν από τα δύο πιο συνηθισμένα στελέχη του HPV, τους τύπους 16 και 18, που προκαλούν το 70% των περιπτώσεων καρκίνου του τραχήλου της μήτρας. Επιπλέον, το Gardasil προστατεύει έναντι των τύπων 6 και 11, των πιο συχνών τύπων που προκαλούν τα κονδυλώματα. Στην Αμερική δόθηκε έγκριση για την εφαρμογή τους το 2007. Χρησιμοποιούνται δηλαδή τα τελευταία χρόνια. Και χρειάστηκαν 10 χρόνια ερευνών πριν, ώστε να πάρουν άδεια κυκλοφορίας. Λειτουργούν ως εξής. Διεγείρουν το ανοσοποιητικό σύστημα για την παραγωγή αντισωμάτων έναντι του HPV, γεγονός που διευκολύνει την αντιμετώπισή του. Η αποτελεσματικότητα των εμβολίων φθάνει το 99% στη μείωση των προκαρκινικών αλλοιώσεων που προκαλούνται από τα στελέχη 16 και 18, μέσης διάρκειας 10-15 έτη. Άρα στο χρονικό αυτό διάστημα, έχουμε τη δυνατότητα – εφόσον η γυναίκα ακολουθεί τον ετήσιο έλεγχο της με το τεστ Παπανικολάου- έχοντας κάνει και τον εμβολιασμό να τον εντοπίσουμε, όσο το δυνατόν σε πρωιμότερο επίπεδο και να τον θεραπεύσουμε. Και βέβαια, σε καμία περίπτωση το εμβόλιο δεν υποκαθιστά το τεστ ΠΑΠ, καθώς όπως είπαμε το εμβόλιο προφυλάσσει από τα πιο συνηθισμένα στελέχη του ιού και όχι από όλα, οπότε ο προληπτικός έλεγχος θα πρέπει να εφαρμόζεται και να συνεχίζεται παρά τον εμβολιασμό, γιατί μια γυναίκα μπορεί να είναι εκτεθειμένη σε κάποιον άλλο, πιο σπάνιο τύπο του HPV.
Επίσης ο ετήσιος γυναικολογικός έλεγχος θα πρέπει να, περιλαμβάνει και τον έλεγχο του ενδομητρίου, τον έλεγχο των ωοθηκών, τον έλεγχο του μαστού. Και μάλιστα όσον αφορά στον καρκίνο του μαστού, είναι πλέον γνωστό, ότι μια στις οχτώ γυναίκες θα νοσήσει από αυτόν, οπότε θα πρέπει να γίνεται τακτικός ετήσιος έλεγχος
Σε ποιες ηλικίες προτείνεται το εμβόλιο για τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας?
Είναι καλύτερο να γίνεται πριν από την έναρξη των σεξουαλικών επαφών, δηλαδή πριν έρθει η γυναίκα σε επαφή με τον ιό. Συνεπώς, 12 με 14 είναι καλύτερη ηλικία εμβολιασμού. Από εκεί και πέρα, ο εμβολιασμός στη γυναίκα μπορεί να γίνει σε οποιαδήποτε ηλικία. Δεν έχει όριο δηλαδή, αν και θεωρητικά, είναι καλύτερο να γίνεται μέχρι την ηλικία των 26. Τώρα για τις μεγαλύτερες ηλικίες, να πούμε ότι η κάθε περίπτωση εξατομικεύεται. Όσο μεγαλώνει ο άνθρωπος, η γενικότερη ανοσολογική ανταπόκριση σε κάθε εμβόλιο είναι μειωμένη. Μια γυναίκα πχ που είναι 35 ετών δεν θα πάρει τα ίδια αντισώματα με τον εμβολιασμό σε σχέση με μια γυναίκα που είναι 20 ετών.
Πόσο ασφαλές είναι το εμβόλιο? Υπάρχουν παρενέργειες?
Οι παρενέργειες είναι ελάχιστες και κυρίως έχουν σχέση με τοπικές αντιδράσεις, στο σημείο της ένεσης. Αυτό που πρέπει να πούμε είναι ότι το εμβόλιο γίνεται σε τρεις δόσεις και σε συγκεκριμένους μήνες απόστασης η μια δόση από την άλλη. Είναι ασφαλές το εμβόλιο.
Υπάρχουν αντενδείξεις στο να εφαρμοστεί σε κάποιες γυναίκες ?
Όχι, δεν υπάρχουν αντενδείξεις. Ωστόσο αν μια γυναίκα είναι έγκυος, καλό είναι να μην κάνει το εμβόλιο. Τώρα, αν έχει ήδη γίνει μια δόση του εμβολίου, χωρίς να γνωρίζει η γυναίκα ότι εγκυμονεί ή αν μείνει έγκυος πριν την επόμενη δόση, δεν υπάρχει πρόβλημα, αλλά συνιστάται να μην γίνει η επόμενη δόση πριν την ολοκλήρωση της εγκυμοσύνης. Μπορεί να γίνει αφού γεννήσει και μετά. Αυτό γίνεται προληπτικά χωρίς να έχει αποδειχτεί ότι έχει κάποια επίδραση στο έμβρυο.
Καλύπτεται η αγορά του εμβολίου από τα ταμεία; Και ποιο είναι το κόστος?
Τα ασφαλιστικά ταμεία καλύπτουν τον εμβολιασμό μέχρι την ηλικία των 26. Το ένα εμβόλιο κοστίζει περίπου 79 ευρώ και το άλλο 145 ευρώ.
