Ρεπορτάζ: Άντζελα Μπολέτση
Η πανδημία έχει αναγάγει την τηλεργασία σε «μόδα» της εποχής και έχει…ψηφιοποιήσει κάθε δραστηριότητα μας. Η λέξη «τηλε» μπήκε δυναμικά στη ζωή μας. Τηλ-εργαζόμαστε, τηλε-γυμναζόμαστε, τηλ-επικοινωνούμε, τηλε-φλερτάρουμε. Αυτό το «τηλε» κάτι αφήνει απέξω. Τον πολιτισμό! Στον πολιτισμό και την ψυχαγωγία δεν χωράει τηλεργασία. Η ψηφιοποίηση του θεάματος δεν μπορεί να υποκαταστήσει τη φυσική παρουσία, τη μαγική σχέση και το διάλογο που αναπτύσσονται μεταξύ θεατή και καλλιτέχνη στο «ζωντανό» θέαμα.
Κραυγή αγωνίας και απόγνωσης εκφράζουν οι άνθρωποι που βιοπορίζονται από το πολιτισμό, ο οποίος αποτελεί τον πλέον πληττόμενο κλάδο από τις συνέπειες της πανδημίας, σύμφωνα με στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ.
Οι εργαζόμενοι στον κλάδο καταγγέλλουν ότι, οι χώροι Τέχνης και Πολιτισμού στοχοποιούνται ως εστία μετάδοσης του ιού, την ίδια στιγμή που άλλοι χώροι που προκαλούν μεγαλύτερο συγχρωτισμό παραμένουν ανοιχτοί. Η Ένωση Θεατρικών Παραγωγών (ΕΝΘΕΠΑ), επισημαίνει: «το θέατρο αδίκως ταυτίζεται με διάφορες μορφές διασκέδασης, καθώς αποτελεί αυστηρά μέσο ψυχαγωγίας, που συμβάλλει στην ομαλή κοινωνική λειτουργία και ανάπτυξη, ενώ σίγουρα δεν προκαλεί κινητικότητα σημαντικού τμήματος του πληθυσμού».
Ο πολιτισμός έχει «χτυπηθεί» από την αρχή της πανδημίας μέχρι σήμερα με αλλεπάλληλους περιορισμούς, όπως συνεχόμενες παύσεις λειτουργίας των πολιτιστικών χώρων, περιορισμό στην πληρότητα ύψους 30%, αναβολές και ακυρώσεις σημαντικών παραγωγών. Το δεύτερο lockdown έδωσε τη χαριστική βολή στον καλλιτεχνικό χώρο, το παρόν και το μέλλον του οποίου παραμένει αβέβαιο.
Τα οικονομικά πακέτα στήριξης δεν επαρκούν, καταγγέλλουν οι καλλιτέχνες, οι οποίοι έρχονται καθημερινά αντιμέτωποι με το άγχος της επιβίωσης. Κύριο αίτημά τους να αποφασιστεί μια γενική στρατηγική και να τεθούν σε ισχύ συγκεκριμένα υγειονομικά πρωτόκολλα ασφάλειας, ώστε να μπορούν να συνεχίσουν να παράγουν καλλιτεχνικό έργο.
Χαρακτηριστική είναι η ανάρτηση σε μέσο κοινωνικής δικτύωσης του τραγοδοποιού Φοίβου Δεληβοριά, ο οποίος δημοσίευσε κείμενο-κραυγή αγωνίας– το οποίο συνυπογράφουν 715 καλλιτέχνες. «Είμαστε ήδη στην εντατική…Όσες προσπάθειες έγιναν μέχρι στιγμής από την πολιτεία για στήριξη των δημιουργών, ερμηνευτών και εκτελεστών του Ελληνικού Τραγουδιού δεν φαίνεται να λαμβάνουν υπ’ όψιν, το γεγονός πως έχουμε χτυπηθεί διαχρονικά από το 2010 και μετά, πρώτα από την κρίση της δισκογραφίας, μετά από την οικονομική κρίση και τώρα από την πανδημία» επισημαίνουν οι καλλιτέχνες.
Το τοπίο για τους επαγγελματίες του χώρου παραμένει θολό. Ωστόσο οι ίδιοι, με όπλα την αισιοδοξία τους και την αγάπη τους για την Τέχνη, ελπίζουν σε ένα πιο ευοίωνο μέλλον .
Επικοινωνήσαμε με καλλιτέχνες οι οποίοι εξέφρασαν τις σκέψεις και τις απόψεις τους για το αποτύπωμα της πανδημίας στον χώρο του Πολιτισμού.
Μιμή Ντενίση, ηθοποιός
“O πολιτισμός δεν πεθαίνει με τίποτα”
«O πολιτισμός και ειδικά το θέατρο, δεν πεθαίνει από καμία αρρώστια. Το θέατρο έχει επιζήσει σε πολύ δύσκολες καταστάσεις και πάλι θα επιζήσει. Είναι μια ανθρωποκεντρική τέχνη. Ο άνθρωπος έχει ανάγκη τον άνθρωπο. Ο ιός αυτός έκανε τον κόσμο να καταλάβει πόσο του είναι απαραίτητο το θέατρο και οι τέχνες, γιατί χωρίς Τέχνη δεν υπάρχει όνειρο. Όταν περάσει όλο αυτό είμαι βέβαιη πως ο κόσμος θα «τρέξει» στα θέατρα και τους χώρους των τεχνών γιατί θα έχει ανάγκη από επικοινωνία.
»Στενοχωριέμαι για συνάδερφους που δεν μπορούν να εξασφαλίσουν τα βασικά. Το επίδομα είναι πάρα πολύ μικρό, ενώ ταυτόχρονα είναι πολλοί καλλιτέχνες που δεν καλύπτονται καν γιατί δεν είχαν προσληφθεί κάπου πριν την εμφάνιση της πανδημίας. Το κράτος βέβαια κάνει ό,τι μπορεί, με δεδομένο ότι πρέπει να συντηρήσει άλλους τόσους επαγγελματικούς κλάδους.
»Το πρόβλημα με το δικό μας κλάδο είναι ότι δεν μπορεί να λειτουργήσει καθόλου. Δεν μπορεί να κάνει delivery όπως ένα εστιατόριο μέσω lockdown. Εμείς, το θέατρο εμείς δεν το ανοίξαμε καν. Είμαστε 30 άτομα επί σκηνής και 20 άτομα από πίσω. Πέραν του ότι υπάρχει κίνδυνος διασποράς και για εμάς τους ηθοποιούς, δεν συμφέρει οικονομικά να ανοίξουμε με πληρότητα 30% ένα τεράστιο θέατρο.
»Καλό είναι να εκμεταλλευόμαστε το χρόνο που αναγκαστικά είμαστε σπίτι για περισυλλογή, αναδιοργάνωση, αναζήτηση και εξέλιξη. Εγώ σχεδιάζω πράγματα που θέλω να κάνω στο μέλλον, γράφω συνεχώς. Δεν αφήνω να με πάρει από κάτω. Το να είσαι στο σπίτι σε μια κατάσταση μίζερη, δε βοηθάει σε τίποτα».
Φωτεινή Δάρρα, ερμηνεύτρια
“Μου λείπει η ζεστή αγκαλιά που κάνω με τον κόσμο”
«Η επιπρόσθετη δυσκολία για εμάς τους καλλιτέχνες στην πρωτόγνωρη κατάσταση που ζούμε είναι η αδυναμία επικοινωνίας, η οποία είναι πηγή ζωής και η κινητήρια δύναμη για την άσκηση του επαγγέλματός μας. Αυτό που μου λείπει περισσότερο είναι η ζεστή αγκαλιά που κάνω με τον κόσμο όταν βρισκόμαστε ζωντανά σε μια συναυλία.
»Η Τέχνη μπορεί να μην έχει χρηστικότητα, όπως άλλοι κλάδοι. Έχει όμως χρησιμότητα. Μας δίνει την ευκαιρία να νιώσουμε όμορφα και να ονειρευτούμε. Ο άνθρωπος έχει ανάγκη την τέχνη και η Τέχνη έχει ανάγκη τους καλλιτέχνες, οι οποίοι πρέπει να βγουν αλώβητοι από την κρίση.
»Η Τέχνη μέσω διαδικτύου αποτελεί μια λύση για την επίτευξη της επικοινωνίας του καλλιτέχνη με τον κόσμο την εποχή της πανδημίας. Το online streaming αποτελεί τη νέα εποχή, είτε μας αρέσει είτε όχι, και είναι κάτι που ήρθε για να μείνει. Διευρύνει το κοινό ενός καλλιτέχνη και κάνει την τέχνη προσιτή σε ανθρώπους που δεν θα είχαν αλλιώς τη δυνατότητα. Σε καμία περίπτωση όμως δεν πρέπει να το συνηθίσουμε σε βαθμό που να υποκαταστήσει το ζωντανό θέαμα. Όπως θα επιστρέψουν οι αγκαλιές και τα φιλιά, έτσι θα πρέπει να επιστρέψει και η ζωντανή Τέχνη στη ζωή μας».
Σόφη Παππά, στιχουργός-συνθέτης
“Οι καλλιτέχνες στην πανδημία νιώθουν σαν μια έγκυο που δεν την αφήνουν να γεννήσει”
«Η ασφυξία είναι δεδομένη. Ο άνθρωπος είναι αγάπη, τρυφερότητα, επικοινωνία, όλα αυτά που σήμερα απαγορεύονται. Ο καλλιτέχνης είναι ένα ελεύθερο όν που αναζητεί να επικοινωνήσει με τον έξω κόσμο αυτό που έχει μέσα του. Στην πανδημία οι καλλιτέχνες νιώθουν σαν μια έγκυο γυναίκα που δεν την αφήνουν να γεννήσει!
»Εμπιστεύομαι την επιστήμη, εμπιστεύομαι τους γιατρούς. Όμως, νιώθω μια κατάφωρη αδικία. Νιώθω σα να μου κλέβουν τη ζωή. Με λυπεί και με εξοργίσει το γεγονός ότι αφήνονται στην τύχη τους οι άνθρωποι της τέχνης που είναι πίσω από τα φώτα, που χωρίς αυτούς πολιτισμός δεν υπάρχει. Όλοι αυτοί είναι στο έλεος. Ακούω τις κραυγές τους και τους κατανοώ. Ο κόσμος δεν αντιλαμβάνεται ότι, οι καλλιτέχνες δεν είναι μόνο αναγνωρίσιμοι, δηλαδή αυτούς που λένε επωνύμους. Θα ήθελα ένα κράτος που να είναι πιο κοντά σε αυτούς τους ανθρώπους».
Άγγελος Παπαδημητρίου, εικαστικός-ηθοποιός-περφόρμερ
“Το θέατρο είναι ο έρωτας της τέχνης. Και ο έρωτας δε μπορεί να υποκατασταθεί από ο,τιδήποτε ψηφιακό”
«Αυτή η συμφορά που βρήκε την ανθρωπότητα είναι σαν τους παλιούς λιμούς ή πολέμους. Πάντοτε μετά από μεγάλους πολέμους ή συμφορές, τα πράγματα ξεκαθαρίζουν. Οι άνθρωποί συνειδητοποιούν τις ανάγκες τους και το τοπίο αλλάζει άρδην. Από αυτή την περιπέτεια θα βγει καλό. Οι άνθρωποι θα είναι πιο κατασταλαγμένοι. Η θέση του καλλιτέχνη, του κοινού, η αξία της τέχνης για το άνθρωπό θα ξεκαθαριστούν και θα επαναπροσδιοριστούν.
»Εγώ έχω χορτάσει το καλλιτεχνικό μου έργο. Δεν μπορώ να παραπονεθώ. Δικαίωμα να παραπονεθούν έχουν μόνο οι νέοι άνθρωποι που δυσκολεύονται να επιβιώσουν αλλά και να εκφραστούν.
»Το online streaming δεν μπορεί να ανταγωνιστεί το ζωντανό θέαμα. Το θέατρο αντιπροσωπεύει το φθαρτό της ζωής, το ανεπανάληπτο, τη στιγμή που φεύγει και για αυτό θα είναι πάντοτε το κέντρο της έκφρασης. Το θέατρο είναι ο έρωτας της τέχνης. Και ο έρωτας δε μπορεί να υποκατασταθεί από ο,τιδήποτε ψηφιακό».
Σταύρος Λίτινας, σκηνοθέτης- χορογράφος
“Το αύριο είναι μάχη επιβίωσης. Δεν θα αντέξουν όλοι”
«Έχουμε χάσει άπειρες παραστάσεις σε όλη την Ελλάδα. Πρόβες δε γίνονται για νέες παραστάσεις, κανένας εργοδότης δεν επενδύει σε ένα αβέβαιο μέλλον. Έχω ετοιμάσει ένα καινούριο χώρο, ένα θέατρο, τρέχουν μόνο έξοδα και δεν ξέρω καν πότε θα μπορεί να τεθεί σε λειτουργεία.
»Είμαι επιπλέον ιδιοκτήτης μια σχολής χορού, η οποία πάνω που ανοίγει και παίρνει τα πάνω της κλείνει. Δεν μπορούμε να κάνουμε ένα πρόγραμμα. Ανοίξαμε πριν κλείσουμε για καλοκαίρι και μετά το Σεπτέμβριο για ένα μήνα. Είχαμε τρομακτική μείωση σε μαθητές.
»Ο πολιτισμός χτυπιέται ανεπανόρθωτα. Οι περιορισμοί που ίσχυαν πριν το lockdown, όπως πληρότητα 30% στα θέατρα, είναι γνωστό ότι δεν είναι βιώσιμοι. Η διεξαγωγή θεατρικής παραγωγής υπό αυτές τις συνθήκες είναι εξ ορισμού ζημιογόνα. Και αυτά την στιγμή που βλέπουμε ότι δε λαμβάνονται μέτρα για τα Μέσα Μαζικής Μεταφοράς, τα αεροπλάνα κλπ.
»Το αύριο είναι μάχη επιβίωσης. Δεν θα αντέξουν όλοι. Αν δεν έχεις και άλλο μέσο βιοπορισμού τα πράγματα είναι πολύ δύσκολα».
Ηρώ Κόντη, καθηγήτρια χορού
“O χώρος του πολιτισμού αποτελείται από ανθρώπους που βιοπορίζονται”
«Οι καλλιτέχνες εξαναγκαζόμαστε να μην εργαστούμε, δεν το επιλέγουμε. Επομένως χρειαζόμαστε και την κατάλληλη στήριξη του κράτους. Το καλοκαίρι ήταν νεκρό πολιτιστικά και η κατάσταση γίνεται όλο και χειρότερη. Όσον αφορά στο χορό από τις συνολικά 70 παραγωγές που συνήθως γίνονται το καλοκαίρι, φέτος έγιναν μόνο 3. Το κόστος είναι και οικονομικό, αλλά και ψυχολογικό.
»Η πανδημία έφερε στο φως ένα χρόνιο πρόβλημα, αυτό της μαύρης εργασίας.
»Αυτό που με καταβάλει περισσότερο είναι ότι, δεν υπάρχει ισορροπία ανάμεσα στα μέτρα περιορισμού που επιβάλει η κυβέρνηση και στα μέτρα στήριξης, ώστε οι θυσίες για τη δημόσια υγεία να μην αποβαίνουν μοιραίες για την επιβίωση των καλλιτεχνών. Όσα μέτρα στήριξης έχουν δοθεί μέχρι τώρα, δόθηκαν μετά από μεγάλο αγώνα και πίεση των καλλιτεχνών, αλλά δεν είναι αρκετά, την ίδια στιγμή που σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες έχουν δοθεί τεράστια οικονομικά πακέτα στήριξης στους καλλιτέχνες. Η Γερμανία διαθέτει το εντυπωσιακό ποσό των 50 δισεκατομμυρίων για την υποστήριξη των καλλιτεχνών και της βιομηχανίας θεάματος και ακροάματος!
»Νιώθω πως δεν σέβονται το γεγονός ότι αυτός ο χώρος, πέρα από τον ψυχαγωγικό σκοπό που επιτελεί, αποτελείται από ανθρώπους που βιοπορίζονται».
Η ΕΛΛΑΔΑ, η χώρα του Ευριπίδη και του Αριστοφάνη, η χώρα που καυχιέται ότι τροφοδότησε τη σύγχρονη δραματουργία παγκοσμίως, πρέπει να παρέχει μεγαλύτερη στήριξη και αναγνώριση στους φορείς του σύγχρονου πολιτισμού σε αρνητικές συγκυρίες όπως αυτή της πανδημίας.
Ο κυκλώνας της πανδημίας απειλεί τον πολιτισμό και αφήνει συντρίμμια στο πέρασμά του. Για να σωθεί όμως ο Πολιτισμός, που ξεψυχάει, πρέπει πρωταρχικά να σωθούν οι άνθρωποι που τον υπηρετούν.
