της Λαμπριάνας Κυριακού
«Είδα στον ύπνο μου απόψε πως μίκρυνες
και έγινες σαν ένα τριαντάφυλλο κόκκινο
φρέσκο σαν άκοπο.
σε είχα στο χέρι μου τάχα και πήγαινα – πήγαινα
που να σε βγάλω όλη γης είναι στήθος μου
που να σε βάλω
και πέρασα και άφησα δεξιά τον Ταΰγετο.
Στάθηκα μόνο – το κοίταξα λίγο.
Και πήγα το δρόμο πάλι και πήγαινα – πήγαινα»
Νικηφόρος Βρεττάκος. Όσα δεν ξέρεις, τα νιώθεις, διαβάζοντας την ποίηση του. Όλη η γης του, λουσμένη με το φως του ήλιου που σε κάθε του ποίημα σχεδόν, αναφέρει. Ίσως απ τον ήλιο να έβλεπε καλύτερα την αγάπη. Ίσως ο ήλιος να τον άφηνε να νιώθει τη ζεστασιά της ζωής – της φύσης και της άυλης πραγματικότητας του σύμπαντος. Ξέρει από αγάπη – από Ειρήνη και δικαιοσύνη. Όλα του τα βιώματα τα έκανε ποίηση. Ακόμη και την πιο ασήμαντη εικόνα στο δρόμο την έκανε να φαίνεται σαν ένα ταξίδι με προορισμό τον παράδεισο.
Ταύγετος. Το βουνό που του έκανε συντροφιά από τα χρόνια της αγνότητας στα χρόνια της ωριμότητας, στοιχείο το οποίο έπαιξε σημαντικό ρόλο στη δημιουργία των συναισθημάτων και στη γέννηση της ποίησης του, της Τέχνης του.
Η ποίηση του είναι έργα Τέχνης. Διαβάζοντας την, βγάζεις άπειρες εικόνες λες και βλέπεις πίνακα διάσημου ζωγράφου. Άλλοτε μέσα από την μελαγχολική ροή του ποιήματος πηγάζει η απαισιοδοξία και άλλοτε η γλυκιά μελαγχολία που σε λίγο θα φύγει και θα αναδυθεί η αλήθεια – ο έρωτας – η αγάπη – η ομορφιά και το φώς.
«Όταν κάποτε φύγω από τούτο το φως
θα ελιχθώ προς τα πάνω
όπως ένα ρυακάκι πού μουρμουρίζει.
Κι αν τυχόν κάπου ανάμεσα
στους γαλάζιους διαδρόμους
συναντήσω αγγέλους,
θα τους μιλήσω ελληνικά,
επειδή δεν ξέρουνε γλώσσες.
Μιλάνε μεταξύ τους με μουσική.»
Για τον Νικηφόρο Βρεττάκο μπορείς να μιλάς ώρες ατέλειωτες και κάθε φορά να ανακαλύπτεις νέα στοιχεία από την ύπαρξη του. Είναι αναμφισβήτητα από τους ποιητές που θα συνεχίζει να διαβάζεται για πολλές γενιές μετά.
Πάνε 21 χρόνια από τότε που έφυγε. Στις 4 Αυγούστου 1991. Ο έλληνας ποιητής που κατατάσσεται μέσα στους πιο κορυφαίους έλληνες ποιητές. Αποτελεί σημαντικό κεφάλαιο στην εξέλιξη της νεοελληνικής γραμματείας. Το έργο του εκτιμήθηκε στην εποχή του – μια μεγάλη περίοδο ζυμώσεων, πνευματικών, κοινωνικών και πολιτικών για τον ελληνισμό. Εχουν κυκλοφορήσει 39 ποιητικές συλλογές του (μεταξύ άλλων: «Φιλοσοφία των λουλουδιών», «Ο Προμηθέας ή Το παιχνίδι μιας μέρας», «Το βάθος του κόσμου», «Ο Ταΰγετος και η σιωπή» κ.ά.).
Γεννήθηκε τον Ιανουάριο του 1912 στο χωριό Κροκεές της Λακωνίας. Το Υπουργείο Πολιτισμού και Τουρισμού ανακήρυξε το 2012 «Ετος Βρεττάκου» με αφορμή την επέτειο των 100 χρόνων από τη γέννηση του Λάκωνα ποιητή Νικηφόρου Βρεττάκου και ανέθεσε στο Εθνικό Κέντρο Βιβλίου (ΕΚΕΒΙ) τον επιτελικό σχεδιασμό και την υλοποίηση του προγράμματος.
Έτσι μου στάθηκε ο Ταϋγετος:
όπως ο κόρφος της μητέρας μου
Να σχηματίσει μέσα στη ζωή μου δώδεκα κορφές
Για ν’ ανεβώ με μοναδικό μου όνειρο τον ήλιο!
Όσο να γεννηθούνε
Τα δύο παιδιά του Θεού μέσα μου: Η ποίηση και η αγάπη!
(Ο Ταϋγετος και η Σιωπή, Α’, 181)
{youtube}2n3zQJPMNwA{/youtube}
Εργογραφία
(πρώτες αυτοτελείς εκδόσεις)
Ι.Ποίηση
• Κάτω από σκιές και φώτα. Αθήνα, τυπ. Τέχνη, 1929.
• Κατεβαίνοντας στη σιγή των αιώνων. Αθήνα, Μαυρίδης, 1933.
• Οι γκριμάτσες του ανθρώπου. Αθήνα, τυπ. Ματαράγκα, 1935.
• Ο πόλεμος. Αθήνα, τυπ. Ματαράγκα, 1935.
• Η επιστολή του κύκνου. Αθήνα, Γκοβόστης, 1937.
• Το ταξίδι του Αρχάγγελλου (sic) • Σχέδια – Καλλιτεχνική επιμέλεια Επαμ. Λιώκη. Αθήνα, 1938.
• Μαργαρίτα – Εικόνες απ’ το ηλιοβασίλεμα. Αθήνα, Αντωνόπουλος, 1939.
• Το γυμνό παιδί. Αθήνα, Νεοελληνική Λογοτεχνία, 1939.
• Το μεσουράνημα της φωτιάς•Ποιήματα 1938-1940. Αθήνα, Αντωνόπουλος, 1940.
• Ηρωική συμφωνία… Αθήνα, έκδοση του περ. Φιλολογικά Χρονικά, 1944.
• 33 Ημέρες. Αθήνα, Ματαράγκας, 1945 (Α’ Κρατικό Βραβείο Ποίησης)
• Λόγος ενός ληστή στη διάσκεψη του Πότσδαμ. Αθήνα, Ματαράγκας, 1945.
• Η παραμυθένια Πολιτεία. Αθήνα, Ματαράγκας, 1947.
• Το βιβλίο της Μαργαρίτας. Αθήνα, Ανδρομέδα, 1949.
• Ο Ταϋγετος και η σιωπή. Αθήνα, Λογοτεχνική Γωνιά, 1949.
• Τα θολά ποτάμια. Αθήνα, 1950.
• Πλούμιτσα. Κροκεές, 1950 (περιορισμένα αντίτυπα )
• Πλούμιτσα. Αθήνα, Τα Πειραϊκά Χρονικά, 1952.
• Έξοδος με το άλογο (Ύμνος στη χαρά)• Μ’ ένα σχέδιο του Γιώργου Βακαλό. Αθήνα, 1952.
• Στον Ρόμπερτ Οπενχάιμερ. Αθήνα, Ημέρα, 1954.
• Ο χρόνος και το ποτάμι • 1952-1956. Αθήνα, Δίφρος, 1957.
• Η μητέρα μου στην εκκλησία. Αθήνα, Δίφρος, 1957.
• Βασιλική δρυς• Ποιήματα. Αθήνα, Δίφρος, 1959.
• Το βάθος του κόσμου. Αθήνα, Ματαράγκας, 1961.
• Αυτοβιογραφία. Αθήνα, Φέξης, 1961.
• Ωδή στον ήλιο. Αθήνα, Διογένης, 1974.
• Διαμαρτυρία• Ποιήματα• Με δύο σχέδια της Christine Lichthard. Αθήνα, Διογένης, 1974.
• Το ποτάμι Μπυές και τα εφτά ελεγεία. Αθήνα, Διογένης, 1975.
• Απογευματινό ηλιοτρόπιο• Ξυλογραφίες – εξώφυλλο Ζίζης Μακρή. Αθήνα, Διογένης, 1976.
• Ο Προμηθέας ή Το παιχνίδι μιας μέρας. Αθήνα, Διογένης, 1978.
• Εις μνήμην 1940-1944. Αθήνα, Σύγχρονη Εποχή, 1981.
• Λειτουργία κάτω απ’ την Ακρόπολη. Αθήνα, Τα Τρία Φύλλα, 1981.
• Ο διακεκριμένος πλανήτης)• Ποιήματα. Αθήνα, Τρία Φύλλα, 1983.
• Ηλιακός λύχνος. Αθήνα, Τα Τρία Φύλλα, 1984.
• Εκκρεμής δωρεά. Αθήνα, Τα Τρία Φύλλα, 1986.
• Χωρωδία. Αθήνα, Τα Τρία Φύλλα, 1988.
• Η φιλοσοφία των λουλουδιών• Ποιήματα• Μετάφραση David Connoly• Εικονογράφηση Γιώργη Βαρλάμου. Αθήνα, Artigraf, 1988.
• Σικελικά ποιήματα. Αθήνα, Αστρολάβος/Ευθύνη50, 1990.
• Διαμαρτυρία. Αθήνα, Τα Τρία Φύλλα, 1991.
• Συνάντηση με τη θάλασσα. Αθήνα, Τα Τρία Φύλλα, 1991.
ΙΙ.Πεζά – Διαλέξεις – Κριτικά Δοκίμια
• Το αγρίμι • 1941-1943. Αθήνα, Ματαράγκας, 1945.
• Το ηθικό στοιχείο στη δημοτική ποίηση. Αθήνα, 1954. (ανατύπωση από τα Ελληνικά Χρονικά99, 14/3/1954, σ.17-20)
• Δυο άνθρωποι μιλούν για την ειρήνη του κόσμου. Αθήνα, Τα Πειραϊκά Χρονικά, 1949.
• Ο ένας από τους δύο κόσμους (Ένα ταξίδι – Μια γιορτή – Μερικά συμπεράσματα). Αθήνα, 1958.
• Νίκος Καζαντζάκης • Η αγωνία του και το έργο του • Επιμέλεια Κωστούλας Μητροπούλου. Αθήνα, Σύψας Π. – Σιαμαντάς Χρ., 1960.
• Η Στροφή και η θέση του Σεφέρη. Αθήνα, 1962 (ανάτυπο από τον τόμο για το Σεφέρη)
• Το αγρίμι και η καταιγίδα. Αθήνα, Θεμέλιο, 1965.
• Οδύνη. Νέα Υόρκη, Εκδόσεις Αποφοίτων Ελληνικών Πανεπιστημίων, 1969.
• Μπροστά στο ίδιο ποτάμι • Διηγήματα. Αθήνα, Διογένης, 1972.
• Μαρτυρίες μιας κρίσιμης εποχής. Αθήνα, Κάκτος, 1979.
• Ποιητικός λόγος και εθνική αλήθεια (Ο λόγος του ποιητή στην Ακαδημία στις 9 Φεβρουαρίου 1988). Αθήνα, Φιλιππότης, 1988.
• Λόγος για το Μεσολόγγι (Γιορτές της Εξόδου 17 Απριλίου 1989). Αθήνα, Φιλιππότης, 1989.
• Ακαδημία Αθηνών • Έκτακτος Συνεδρία της 12ης Δεκεμβρίου 1989 • Προεδρία Σόλωνος Κυδωνιάτου • Μνήμη Άγγελου Σικελιανού • Ομιλία του Ακαδημαϊκού κ.Νικηφόρου Βρεττάκου • Ομιλία του Ακαδημαϊκού κ. Πέτρου Χάρη. Αθήνα, 1989 (ανάτυπο από τα Πρακτικά της Ακαδημίας Αθηνών64).
• Η φθορά της γλώσσας φθορά του έθνους. Αθήνα, Φιλιππότης, 1990.
• Ενώπιος ενωπίω • Ημερολογιακές σημειώσεις 1962 • Πρόλογος Κώστας Βρεττάκος. Αθήνα, Τα Τρία Φύλλα, 1991.
• Οδύνη – Αυτοβιογραφικό. Αθήνα, Πόλις, 1995.
ΙΙΙ.Μεταφράσεις
• Στέφαν Τσβάιχ, Ρομαίν Ρολλάν• Ο άνθρωπος και το έργο του. Αθήνα, Βιβλιοεκδοτική, χ.χ.
• Ονορέ ντε Μπαλζάκ, Μπαρμπα- Γκόριο• Πρόλογος – Μετάφραση Νικηφόρου Βρεττάκου. Αθήνα, Βιβλιοεκδοτική, 1954.
• Αττίλα Γιόζεφ • Ποιήματα • Μετάφραση Νικηφόρου Βρεττάκου, Γιάννη Ρίτσου. Αθήνα, Κέδρος, 1963.
• Εντίτα Μόρρις•Τα λουλούδια της Χιροσίμα. Αθήνα, Θεμέλιο, 1978.
ΙV. Συγκεντρωτικές εκδόσεις
• Οι γκριμάτσες του ανθρώπου. Αθήνα, 1935.Δεύτερη έκδοση, Τελειωτική μορφή. Αθήνα. Εκδόσεις Αντωνοπούλου, 1940. Στον τόμο τούτο ξαναδημοσιεύονται: Οι Γκριμάτσες του ανθρώπου (1935), Η Επιστολή του Κύκνου (1937), Το Ταξίδι του Αρχαγγέλου (1938) και Η Μαργαρίτα: Εικόνες απ’ το ηλιοβασίλεμα (1939). Τα ποιήματα του Κατεβαίνοντας στη σιγή των αιώνων (1933)
• Τα ποιήματα • 1929-1951. Αθήνα, 1955.
• Ο ποιητής Νικηφόρος Βρεττάκος • Επιλογή από το έργο του. Αθήνα, Θεμέλιο, 1964.
• Ποιήματα 1929-1957. Αθήνα, Διογένης, 1972.
• Ποιήματα 1958-1967• Οδοιπορία• Μ’ ένα χαρακτικό της Βάσως. Αθήνα, Διογένης, 1972.
• Ποιήματα 1967-1970. Αθήνα, Διογένης, 1972.
• Τα ποιήματα • Τόμος πρώτος•Με ένα σχέδιο του Επαμεινώνδα Λιώκη. Αθήνα, Τα Τρία Φύλλα, 1981.
• Τα ποιήματα • Τόμος δεύτερος. Αθήνα, Τα Τρία Φύλλα, 1981.
• Τα ποιήματα • Τόμος τρίτος. Αθήνα, Τα Τρία Φύλλα, 1991.
