Σε έναν πλανήτη που μοιάζει να κινείται μεταξύ κρίσης και ελέγχου, πολέμου και καινοτομίας, πληροφορίας και σύγχυσης, το θεμελιώδες ερώτημα ήταν ανέκαθεν ένα, ποιος πραγματικά κυβερνά τούτον τον πλανήτη; H πολιτική εξουσία, όπως τη γνωρίζαμε, είναι πια μόνο η βιτρίνα. Πίσω από αυτήν, πίσω από τα πρόσωπα που εκλέγονται, υποκλίνονται ή παραιτούνται, υφαίνεται ένα πυκνό δίκτυο οικονομικής ισχύος, τεχνολογικού ελέγχου και γεωπολιτικής επιρροής, που δεν εκλέγεται, δεν απολογείται και δεν φαίνεται.
Ο Νόαμ Τσόμσκι υποστηρίζει ότι πολλές από τις δυτικές δημοκρατίες και κυρίως οι ΗΠΑ, δεν προωθούν τη Δημοκρατία στον κόσμο, αλλά χρησιμοποιούν τη “Δημοκρατία” σαν ρητορικό εργαλείο για να καλύψουν πράξεις χειραγώγησης, επέμβασης ή καταστολής. Αυτό είναι το επίκεντρο του έργου του “Η ψευδαίσθηση της δημοκρατίας” (Manufacturing Consent) και του “Ποιος κυβερνάει τον κόσμο;” (Who Rules the World?). Η “Δημοκρατία” έχει γίνει, για τον Τσόμσκι, όχημα επιβολής, όχι απελευθέρωσης. Είναι μια λέξη που χρησιμοποιείται για να νομιμοποιεί στρατιωτικές επεμβάσεις, οικονομική επιρροή και πολιτικό έλεγχο — την ώρα που στο εσωτερικό οι πολίτες χάνουν σιγά-σιγά την αληθινή συμμετοχή στη δημοκρατική διαδικασία.
Στο “Manufacturing Consent”, ο Τσόμσκι δείχνει πώς τα ΜΜΕ στις δυτικές δημοκρατίες δεν είναι πραγματικά ελεύθερα, αλλά λειτουργούν σαν ιδεολογικός μηχανισμός ελέγχου. «Η προπαγάνδα είναι στη δημοκρατία ό,τι η βία στη δικτατορία.» Τα ΜΜΕ παρουσιάζουν στρατιωτικές επεμβάσεις ως «ειρηνευτικές αποστολές» ή «μάχες για τη δημοκρατία», όταν στην πραγματικότητα εξυπηρετούν οικονομικά και στρατηγικά συμφέροντα. Παράδειγμα, στην Ελλάδα της κρίσης, 2010 – 2020, τα ιδιωτικά ελληνικά ΜΜΕ λειτούργησαν ως όργανα συναίνεσης υπέρ των μνημονίων, δαιμονοποιώντας τις κοινωνικές αντιστάσεις και τις εναλλακτικές φωνές. Ακολουθούν πιστά το μοντέλο προπαγάνδας που περιγράφει ο Τσόμσκι στο ‘Manufacturing Consent’
Ο Τσόμσκι επισημαίνει ότι οι Δυτικοί ηγέτες μιλούν για “ανθρώπινα δικαιώματα” μόνο όταν τους συμφέρει πολιτικά ή γεωστρατηγικά. Ένα έγκλημα θεωρείται «τραγωδία» αν το κάνει αντίπαλος, και «παράπλευρη απώλεια» αν το κάνουν οι ίδιοι.
Για τον Πόλεμο στην Ουκρανία, ο Τσόμσκι αναφέρει ότι η Ουκρανία δεν λειτουργεί ως αυτόνομη οντότητα, αλλά σε μεγάλο βαθμό υπό την καθοδήγηση των ΗΠΑ και της Βρετανίας. Από τη σκοπιά του, οι δυτικές δυνάμεις απορρίπτουν τις διαπραγματεύσεις για να εξυπηρετήσουν τα δικά τους συμφέροντα, όπως τη στράτευση στρατιωτικών πόρων εναντίον της Ρωσίας. Επισημαίνει ότι μέσω συνεχούς οπλισμού και στρατιωτικής εκπαίδευσης, οι ΗΠΑ μετατρέπουν την Ουκρανία σε μια de facto επέκταση της NATO, με κίνδυνο την περαιτέρω κλιμάκωση του πολέμου, κάτι που βλέπουμε μέχρι και σήμερα…
Σε άλλο κεφάλαιο ο Τσόμσκι, τονίζει ότι οι ΗΠΑ και οι σύμμαχοι τους έχουν ιστορικό «επέμβασης» σε ξένες εκλογές — χρηματοδοτώντας κόμματα, ΜΚΟ, ή ακόμη και οργανώνοντας πραξικοπήματα.
Παραδείγματα:
- Χιλή 1973 – Υποστήριξη του πραξικοπήματος κατά του εκλεγμένου Σαλβαδόρ Αλιέντε.
- Ιράν 1953 – Πτώση του Μοσαντέκ από CIA.
- Γουατεμάλα, Νικαράγουα, Ινδονησία – Επέμβαση για ανατροπή «ανεπιθύμητων» ηγετών.
Ο Τσόμσκι λέει πως αυτές οι κινήσεις έγιναν στο όνομα της “ελευθερίας”, αλλά στην πραγματικότητα είχαν ως στόχο να προστατέψουν γεωπολιτικά και οικονομικά συμφέροντα.
Τι συμβαίνει πραγματικά στην Ελλάδα για τον Τσόμσκι
Η Ελλάδα λειτουργεί ως χαρακτηριστικό παράδειγμα της εφαρμογής του μοντέλου εξουσίας που περιγράφει ο Νόαμ Τσόμσκι: με εργαλεία οικονομικής επιβολής, θεσμικής πειθάρχησης και μιντιακής χειραγώγησης. Παρ’ όλα αυτά, διατηρείται η δυνατότητα κοινωνικής αφύπνισης και αντίστασης μέσω αυτοοργάνωσης και κριτικής σκέψης.
Κατά την περίοδο 2010–2020, η Ελλάδα τέθηκε υπό οικονομική επιτροπεία από την Τρόικα (Ε.Ε., ΔΝΤ, ΕΚΤ). Η δημοκρατική κυριαρχία περιορίστηκε υπέρ τεχνοκρατικών κυβερνήσεων, ενώ η λαϊκή βούληση υποβαθμίστηκε. Σύμφωνα με τον Τσόμσκι, όταν οι πολιτικές επιλογές απειλούν τα συμφέροντα των ισχυρών, η δημοκρατία περιορίζεται. Τα ιδιωτικά ελληνικά ΜΜΕ λειτούργησαν ως όργανα συναίνεσης υπέρ των μνημονίων, δαιμονοποιώντας τις κοινωνικές αντιστάσεις και τις εναλλακτικές φωνές. Ακολουθούν πιστά το μοντέλο προπαγάνδας που περιγράφει ο Τσόμσκι στο ‘Manufacturing Consent’. Η νομοθέτηση στην Ελλάδα υπαγορεύεται από τους διεθνείς οικονομικούς θεσμούς και τις ‘αγορές’. Η κυριαρχία των οικονομικών ελίτ είναι προτεραιότητα έναντι των κοινωνικών αναγκών, σε πλήρη ευθυγράμμιση με την κριτική του Τσόμσκι. Η αποπολιτικοποίηση και η παθητικότητα των πολιτών ενισχύονται από ένα εκπαιδευτικό και μιντιακό σύστημα που καλλιεργεί κυνισμό, ατομισμό και αποστροφή προς τη συλλογική δράση. Ο Τσόμσκι τονίζει ότι η μεγαλύτερη νίκη της εξουσίας είναι όταν οι άνθρωποι παύουν να πιστεύουν ότι μπορούν να αλλάξουν κάτι.
Η αόρατη εξουσία του 21ου αιώνα
Ας πάμε στην αόρατη εξουσία του 21ου αιώνα. Ως ανθρωπότητα, έχουμε την ικανότητα πια, να κατανοήσουμε τα καπρίτσια και τα παιχνίδια του κάθε ηγεμόνα. Ποιοι πραγματικά μας καθοδηγούν και ορίζουν τις ζωές μας:
Οικονομική ισχύς χωρίς έλεγχο
Στην κορυφή της «αόρατης εξουσίας» δεσπόζουν κολοσσοί όπως η BlackRock, η Vanguard και η State Street. Δεν είναι απλώς επενδυτικά ταμεία — είναι υπερδυνάμεις. Διαχειρίζονται τρισεκατομμύρια δολάρια, ελέγχουν μετοχές σε όλους τους βασικούς τομείς: φαρμακευτικά, media, ενέργεια, όπλα, τεχνολογία. Ποιος μπορεί να αγνοήσει την επιρροή τους όταν μια εταιρεία σαν τη BlackRock συμβουλεύει ταυτόχρονα κυβερνήσεις, κεντρικές τράπεζες και… ρυθμιστικές αρχές;
Τεχνολογία και πληροφορία: η νέα παντοδυναμία
Το πραγματικό νόμισμα του 21ου αιώνα δεν είναι το πετρέλαιο, αλλά η πληροφορία. Και την ελέγχουν λίγοι: Google, Amazon, Meta, Apple, Microsoft. Οι αλγόριθμοί τους καθορίζουν τι βλέπουμε, τι πιστεύουμε, πώς σκεφτόμαστε. Το ιδιωτικό υπολογιστικό νέφος είναι πιο ισχυρό από οποιοδήποτε υπουργικό συμβούλιο.
Κι όταν μιλάμε για τεχνητή νοημοσύνη, big data και predictive analytics, είναι σαφές: δεν απλώς γνωρίζουν τι κάνουμε. Γνωρίζουν τι πρόκειται να κάνουμε πριν το κάνουμε.
Οι δεξαμενές σκέψης και το παρασκήνιο της εξουσίας
Think tanks όπως το Council on Foreign Relations, η Trilateral Commission και το Bilderberg Group δεν νομοθετούν. Ούτε εμφανίζονται στο CNN. Όμως διαμορφώνουν πολιτικές. Ορίζουν το πλαίσιο μέσα στο οποίο οι εκλεγμένοι ηγέτες μπορούν — ή δεν μπορούν — να κινηθούν. Είναι τα πραγματικά «κέντρα σκέψης» της παγκόσμιας στρατηγικής.
Οικονομικά φόρουμ ή ελίτ της παγκόσμιας αναδιάρθρωσης;
Η φράση «Οικονομικά φόρουμ ή ελίτ της παγκόσμιας αναδιάρθρωσης;» θέτει ένα κρίσιμο ερώτημα για το διπλό ρόλο οργανισμών όπως το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ (World Economic Forum – WEF) και άλλων διεθνών συγκεντρώσεων οικονομικών και πολιτικών ελίτ (π.χ. G7, G20, Bilderberg).
Τυπικά, τέτοια φόρουμ παρουσιάζονται ως:
– Χώροι ανταλλαγής ιδεών
– Μέρη για την προώθηση λύσεων σε κρίσεις
– Φόρουμ όπου πολιτική και αγορά συνεργάζονται
Όμως στην πράξη, αποτελούν κέντρα συγκέντρωσης ισχύος:
– Όπου λίγοι ισχυροί αποφασίζουν χωρίς λογοδοσία
– Όπου σχεδιάζεται η αναδιάρθρωση της κοινωνίας με βάση τα συμφέροντα των ελίτ
– Όπου έννοιες όπως ο ‘Great Reset’ προβάλλονται ως παγκόσμια οράματα χωρίς κοινωνική συναίνεση
Άρα, πρόκειται για ανοιχτά φόρουμ διαλόγου ή για κλειστά κέντρα αποφάσεων; Το ερώτημα δεν είναι ρητορικό, αλλά βαθιά πολιτικό.
Δημοκρατία σε κατάσταση outsourcing
Οι εκλογές υπάρχουν. Όμως οι αποφάσεις λαμβάνονται αλλού. Οι πολιτικοί παλεύουν περισσότερο με την εικόνα τους στα social media παρά με την ίδια την πολιτική. Κι όταν λαοί αντιστέκονται ή αμφισβητούν, η «αγορά» τιμωρεί. Τα επιτόκια ανεβαίνουν, οι επενδύσεις φεύγουν, η «αξιολόγηση» πέφτει.
Η δημοκρατία έχει περιοριστεί — και πολλές φορές εκχωρηθεί. Εξουσιοδοτημένοι «τεχνοκράτες» και υπερεθνικά σχήματα κρατούν το τιμόνι, χωρίς ποτέ να έχουν ζητήσει ψήφο.
Η αποκάλυψη της «αόρατης εξουσίας» δεν πρέπει να οδηγήσει σε παραίτηση ή φανατισμό. Ούτε να μας παγιδεύσει σε εύκολες θεωρίες συνωμοσίας. Το ζήτημα είναι να επαναφέρουμε τη λογοδοσία, τη δημοκρατική διαβούλευση, την πληροφόρηση ως δημόσιο αγαθό.
Αλλιώς, θα ζούμε σε μια ψηφιακή και οικονομική φεουδαρχία, με πρόσωπα-avatars στη θέση των ηγετών και μηχανές στη θέση της πολιτικής.
